په افغانستان کې د امريکايي سولې لپاره د امریکا خاص استازی زلمی خلیل‌زاد د خپل اووم سفر په ترڅ کې پر دې ټینګار کوي چې د سولې خبرې اترې نوي پړاو ته داخلېږي او افغانان بايد تر پخوا ډېر په دغه پروسه کې ښکېل شي. نوموړی دې ته ورته د سيمې د هېوادونو پر ونډه او همغږۍ هم ټينګار کوي.

خليلزاد له اشرف غني سره د ليدو پرمهال ويلي وو چې د افغانستان د سولې موضوع له افغان حکومت سره په هم‌غږۍ کې پرمخ ځي او کابل او واشنګټن په‌دې برخه کې په یو نظر دي. له همدې امله زلمی خليلزاد دا ځل په افغانستان کې ډېر تم شوی او د افغان حکومت له مشرانو، اکثرو مطرح سياستوالو، مدني ټولنو، ښځو، نړيوال بانک او د ځینو هېوادونو له سفيرانو او استازو سره ليدنې کتنې کړې دي. ترڅو د امريکايي سولې لپاره ملي، سيمه ييزه او نړيواله اجماع رامنځ ته او يا هم پياوړې کړي.

له پورتنيو هڅو سره-سره د افغانستان مسلمانان باید د خليلزاد، لاسپوڅي افغان حکومت او موجوده سياسي مشرانو په څرګندونو او هيله منديو باندې و نه غولېږي او پر دې باید کره عقيده ولري چې امريکا د سولې په هڅو کې ريښتينې نه ده. ځکه امريکا او افغان حکومت سره له دې چې له طالبانو سره د سولې خبرې اترې کوي، مګر د داعش او شلو نورو «تروريستي» ډلو د فعاليتونو د ستر ښودلو لپاره هم پراخ تبليغات کوي او له هغوی سره د سولې پر مېز د خبرو اترو هېڅ آجنډا او کومه اراده نه لري. همدغه واقعيت پر دې دلالت کوي چې امريکا د سولې د پروسې له لارې طالب مشران له لاسپوڅي ډيموکراتيک او سېکولر دولت سره يو ځای کوي، ترڅو بې سرپرسته طالب سرتېري يې د داعش او يا نورو وسله والو ډلو سره يوځای شي او د افغانستان پر خاوره داسې جګړې ته دوام ورکړي چې په سيمه ييزه کچه امريکا ورڅخه ګټه پورته کړي.

 امريکا د سولې له دغه پروسې څخه لاندې ګټې ترلاسه کوي:

لومړی: امريکا به له طالبانو سره د سولې له تړون وروسته نړيوالو او خپلو عامه افکارو ته په فاتحانه انداز کې ووايي؛ کومه جګړه چې امريکا په افغانستان کې پيل کړې وه، هغه يې په برياليتوب سره پای ته ورسوله او دا به په افغانستان کې د امريکا د ماتېدو له رسوایۍ څخه خوندي کړي او حاکم ګوند به يې د امريکا د راتلونکو ولسمشريزو ټاکنو لپاره د ټاکنيز کمپاين په توګه وکاروي.

دویم: له طالبانو سره د سولې تړون له لاسليک وروسته چې د افغانستان پر خاوره کومه جګړه دوام کوي، د هغې بشري او اخلاقي بار به د امريکا پر اوږو نه بلکې د سيمې د هېوادونو او له هغوی سره د تړلو افغان سياسي مشرانو پر اوږو وي، کوم چې نن يې خليلزاد غواړي په دغه پروسه کې تر پخوا ډېر ښکېل کړي. دغه سياسي مشران به د لومړي بن په څېر د دويم ځل لپاره د امريکا په لومه او غېږ کې ولويږي، چې د عطا محمد نور په خبره تر پيپسي بوتل به يې ډېر ناوړه وکاروي.

دريم: امريکا دا ځل په افغانستان کې تر کورني کړکېچ سيمه ييز کړکېچ ته ډېره لېواله ده، نو له همدې امله په دوامداره توګه د خپلو نظامي او سياسي مشرانو د څرګندونو له لارې د داعش لپاره پراخ تبليغات کوي. خو له دې سره هم مهاله وېريږي چې داسې نه چې داعش په حنفي مذهبه افغانستان کې د وهابي مذهب درلودو له امله د پښو ځای و نه مومي، نو هڅه کوي چې په افغانستان کې د القاعدې د ځینو عناصرو او جنګياليو پر حضور هم ټينګار وکړي. ځکه دغه دواړه ډلې له ملي پولو څخه پراخې اجنډاګانې لري او امريکا يې کولی شي د چين لپاره په شرقي ترکستان او د روسيې لپاره په منځنۍ آسيا کې د افغانستان له خاورې وکاروي. دې ته ورته د پاکستان او ايران د تضعیف او پر هغوی د فشار راوړلو په موخه هم کارېدای شي.

څلورم: امریکا غواړي د نړيوال بانک او نورو نړيوالو سازمانونو له لارې د سولې له تړون وروسته افغانستان سره پراخې مالي مرستې چمتو کړي، ترڅو طالب مشران هم په هماغه طریقه چې پخواني مجاهدين (شمالي ټلواله او اسلامي حزب) يې له ډيموکراتيک او سېکولر نظام سره يوځای کړل، ورپسې يې فاسد او په پایله کې يې خلع قدرت کړل، له شته لاسپوڅي دولت سره يوځای، ورپسې فاسد او په پايله کې يې خلع قدرت کړي.

نو د افغانستان مسلمان ولس، سياسي او وسله والو ډلو او مطرح مشرانو ته په کار ده چې د امريکا دغه خبیث نيت درک کړي او له هر ډول امريکايي پروسو سره مقاطعه اعلان کړي. ترڅو امريکا د خپل تاريخ په تر ټولو اوږده جګړه کې په ګونډو شي او ماتې يې د امپراطوريو په هديره کې شرق او غرب ټول احساس کړي. ځکه امريکا غواړي د سولې د پروسې له لارې خپله تنګه شوې ساه تازه کړي او د وحشي اشغال څېره په وينې ځبېښونکي استعمار بدله کړي. امريکا او امريکايي وعدو ته د هيلو پر ځای د الله سبحانه وتعالی او د هغه د رسول صلی الله علیه وسلم وعدو ته هيلې پیدا کړي او د هماغه هيلو لپاره د رسول الله صلی الله علیه وسلم په طريقه په ټولنه کې د بنسټيز بدلون لپاره مبارزه وکړي او د راشده خلافت د تاسیس پر لور افغانان رهبري کړي. ځکه الله سبحانه وتعالی پخوا او اوس، له ازله تر ابده د بشر او کايناتو پر ټولو چارو مسلط او برلاسی دی. دا شرایط او ستونزې يوازې د بشر د ابتلا او افشا کولو په موخه په دنیا کې شتون لري. نو د حق او باطل تر منځ په روانه جګړه کې د حق پلوي وکړئ، ترڅو زموږ او ستاسو د دنيا او آخرت د سوکالۍ سبب شي. نو هرهغه سياسي مشر او افغان چې له دغه ډول امريکايي پروسو سره مرسته کوي، په افغانستان کې به د راتلونکو فاجعو او ناورينونو دروند مسووليت هم پر غاړه ولري.  

سیف الله مستنير

د حزب التحرير - ولايه افغانستان د مطبوعاتي دفتر رييس

اوس مهال په ټولنه کې د امنیت، قانون او عدالت په اړه خورا تاوده بحثونه کېږي. دا درې واړه مسایل په ډیموکراتیکه ټولنه کې خورا لوړ اخلاقي او معنوي ارزښت لري. هر دولت خپلو خلکو ته د يوه خوندي او پر عدالت ولاړ هیواد ژمنه ورکوي، خو ایا ريښتیا همداسې ده؟ ایا په اوس وخت کې ريښتیا هم عدل او قانون عملي شوی؟ ایا خلک د امنیت په فضا کې ژوند تېروي؟ او که خبره برعکس ده او خلک په تیاره، د قانون او د امنیت په نشت کې ژوند کوي؟

که د نړۍ د امنیتي حالت په اړه لږ څه پلټنه وکړو، نو په حقیقت به پوه شو او راته معلومه به شي چې بشریت ريښتیا هم په سوله کې ژوند کوي او که نه.

د ۲۰۱۶م کال کې د ګلوبل ایکانومي (Global Economy) په خپاره کړي راپور کې راغلي چې په هرو ۱۰۰۰۰۰ نفرو کې ۷۸۳ نفرو غلا کړې ده. دا کچه په ډنمارک کې تر ټولو لوړه وه چې په هرو یو لکو نفرو کې ۳۹۴۹ نفرو غلا کړې وه. دغه راز په ۲۰۱۶م کال کې د ناما (Knoema) د راپور له مخې السلوادور هیواد په نړیواله کچه په کور دننه کې ډېرې د ځان وژنې پېښې درلودې، چې په هرو یو لکو خلکو کې د ۸۲،۸ قضيو شاهد و. دا چاره په هندوراس، وینزویلا، جامیکا او بیلیز کې هم په لوړه کچه ده. د جنوبي امریکا په چیلي کې د غلا پېښې د نړۍ په سطحه ډېرې ښودل شوي چې په ۲۰۱۶م کال کې يې په۱۰۰۰۰۰ خلکو کې د غلا کچه ۱۱۹۳،۹ پېښو ته رسېده. نور پنځه هیوادونه چې پکې د غلا کچه اوج ته رسېدلې، ډنمارک، اتریش، سویډن او اسټرالیا دي. ارجنټاین د نړۍ په سطحه په غلا کې اوله درجه هیواد دی. د ۲۰۱۶م کال د راپور له مخې په ارجنټاین کې په هرو یو لکو خلکو کې د غلا ۹۸۸،۹ پېښې ثبت شوي دي. په غلا کې مشهور نور پنځه هیوادونه چیلي، یوروګوای، ایکوادور او پاراګوای دي. سویډن په نړیواله کچه د جنسي تیري پېښې لري. د ۲۰۱۵م کال د راپور له مخې په سویډن کې په هر ۱۰۰۰۰۰ خلکو کې ۵۶،۷ د جنسي تېري پېښې ثبت شوي دي.  دا کچه په ایسلنډ، ګینا، د امریکا متحده ایالاتو او السلوادور کې زیاته ده. په لبنان کې د تښتونې پېښې په نړیواله سطحه ډېرې دي. په لبنان کې په هر ۱۰۰۰۰۰ خلکو کې د تښتونې ۱۷۷،۷ پېښې ثبت شوي دي. دا چاره په ترکیه، کاناډا، پاکستان او سانټ ویسنټ ګرناډینز کې زیاته ده. ګریناډا په نړیواله کچه د شخړو ډېرې قضيې لري. د ۲۰۱۶م کال د راپور له مخې په هر ۱۰۰۰۰۰ خلکو کې ۱۷۲۱،۹ د تاوتریخوالې پېښې شوي. د شخړو او تربګنۍ کچه په سانټ ویسنټ ګرناډینز، باربادوس، فرانسه او کلمبیا کې زیاته ده.

دا یوازې څو د ګوتو په شمېر بېلګې وې او دا جوتوي چې د بشر په لاس جوړ شويو او دیموکراټیکو نظامونو کې قانون، امنیت او عدل خوب او خیال دي. اوسني حاکم نظامونه د انساني فطرت او طبیعت خلاف دي، اړتیاوو ته يې ځواب ویونکي نه دي او په ټولنه کې ګډوډي رامنځته کوي. د بشر په لاس په جوړو شویو نظامونو کې، سخته بې وزلي، نشه یي توکې، شراب، د محاسبې نه شتون، فساد، غلاوې او نور جرمونه یوه عادي خبره ده.  

سوال دا دی، چې ایا اسلام له جرمونو سره د مبارزې، له قانون څخه د سرغړونې د مخنیوي او د امنیت د راوستلو لپاره کومه تګلاره لري؟  موږ ټول په دې پوهېږو چې د پېغمبر صلی الله علیه وسلم له بعثت څخه وړاندې عربو په څومره جهالت، تیارو او سرګردانیو کې ژوند کاوه. له اسلام نه وړاندې په عربو کې يوازې د قبیلو د مشرانو خبرو ته درناوی کېده، نور يې د هیچا اطاعت نه کاوه او نه يې هم د کوم قانون او نظم پیروي کوله. پر ټوله جزیره عرب باندې د ناقانونۍ فضا خپره او قانون چا نه پېژانده. جعفر بن ابي طالب د حبشې پاچا ته دا حالت داسې تشریح کړ: «پر موږ جهالت حاکم وو، د بتانو عبادت مو کاوه، د مړو شویو حیواناتو غوښې مو خوړلې، له یو بله مو کرکه کوله، خپلوي او قرابت مو نه پاله، له ګاونډیانو سره مو ناوړه چلند کاوه او زموږ غښتلي به پر کمزوره ظلم کاوه.»

د اسلام په راتګ سره د عربو د جهالت ژوند بل رنګ غوره کړ. اسلام بشریت ته د ژوند کولو مفهوم ورکوي، هر فرد ته د هر عمل د مکافاتو او مجازاتو په اړه خبر ورکوي. اسلام موږ ته وايي چې الله تعالی مو ویني، همدې مفهوم په مسلمانانو کې د تقوا مفهوم ژوندی ساتلی. پایله به يې دا وي چې د کپټلیزم برعکس به هر انسان خپلې غوښتنې په واک کې ساتي او له حرامي لارې څخه د مادي شتمنۍ د لاسته راوړلو په لومه کې به نه راګیرېږي. پېغمبر صلی الله علیه وسلم د قوم یا شخصي ګټو لپاره د یوه انسان وینه تویول حرام ګڼلې، له غلا او بچه بازۍ څخه يې منع کړې، له ټولو هغو فعالیتونو څخه چې امنیت، د خلکو ملکیتونو، ژوند او د انسان عزت ته زیان رسوي، بد ګڼلې دي. ټول يې له بهتان، غیبت، له ناوړه لارې د پيسو له لاسته راوړنې، لکه سود، تور بازار، رشوت او غلا څخه منع کړي دي. په عربي ټولنه کې دا دود وو چې کله به یوې قبیلې د يوې بلې قبیلې مشر مړ کړ، نو د مقتول قبیلې چې څومره به يې وس کېده، په قاتله قبیله کې به يې هغومره کسان وژل، خو کله چې اسلام راغی، دا دود يې په کلکه سره رد کړ. له شریعت سره سم یوازې هغه شخص وژل کېږي، چې پر هغه د قتل تور ثابت شي، ځکه اسلام له ناحقه قتل څخه سخته منع کړې. بله بېلګه يې غلامي ده. له اسلام څخه وړاندې د بادار او غلام اړیکه پر ظلم، زورزیاتي او سپکاوي باندې ولاړه وه. اسلام دا اړیکه بدله کړه. الله تعالی باداران د غلامانو له ځوروني او سپکاوي څخه منع کړل:

﴿وَلْيَسْتَعْفِفِ الَّذِينَ لَا يَجِدُونَ نِكَاحًا حَتَّىٰ يُغْنِيَهُمُ اللَّهُ مِن فَضْلِهِ وَالَّذِينَ يَبْتَغُونَ الْكِتَابَ مِمَّا مَلَكَتْ أَيْمَانُكُمْ فَكَاتِبُوهُمْ إِنْ عَلِمْتُمْ فِيهِمْ خَيْرًا وَآتُوهُم مِّن مَّالِ اللَّهِ الَّذِي آتَاكُمْ وَلَا تُكْرِهُوا فَتَيَاتِكُمْ عَلَى الْبِغَاءِ إِنْ أَرَدْنَ تَحَصُّنًا لِّتَبْتَغُوا عَرَضَ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَمَن يُكْرِههُّنَّ فَإِنَّ اللَّهَ مِن بَعْدِ إِكْرَاهِهِنَّ غَفُورٌ رَّحِيمٌ﴾

[النور:۳۳]

ژباړه: او څوک چې د نکاح اسباب و نه مومي، هغوی دي پاک لمني غوره کړي تردې چې الله په خپلې پېرزوینې سره هغوی شمتمن کړي. ستاسو له مریانو او وینزو څخه چې کوم کسان د عوض ورکولو په بدل کې د ازادۍ غوښتنه وکړي، نو له هغوی سره په لیکلې بڼه تړون وکړئ. که تاسو ته معلومه وي چې په هغوی کې خیر شته؛ هغوی ته له هغه مال څخه ورکړئ چې الله تاسو ته درکړی دی. خپلې وینزې د خپلو دنیوي ګټو لپاره بدلمنۍ ته مه اړباسئ کله چې هغوی په خپله د پاک لمنۍ ژوند تېرول غوړاي. او څو چې هغو اړباسي، نو له دې اړایستنې څخه وروسته الله دهغو لپاره بښونکی او مهربان دی.

بله بېلګه یې غلا او لوټ ماري ده. په ودان شېله کې چې مکه معظمه يې له بهرنۍ نړۍ سره نښلوله، د غفار قبیله اوسېده چې نوموړې قبیلې پر کاروانونو او کمزورو ګاونډیو قبیلو بریدونه کول. دا قبیله تر داسې بریده له قانون څخه په سرغړونې باندې تورنه وه، چې په څلور حرامو میاشتو کې  به یې جګړې او غلا ګانې کولې، په داسې حال کې چې عربو دا کار نه کاوه. د دوی ټول کار له غلا او شکونې سره مل و. خو کله چې مسلمانان شول، دا هر څه يې د اسلام لپاره پرېښودل. قران کریم په ښکاره ډول د غله نارینه او غلې ښځې د لاس پرېکولو حکم کوي.

الله سبحانه و تعالی فرمايي:

﴿وَالسَّارِقُ وَالسَّارِقَةُ فَاقْطَعُوا أَيْدِيَهُمَا جَزَاءً بِمَا كَسَبَا نَكَالًا مِّنَ اللَّهِ وَاللَّهُ عَزِيزٌ حَكِيمٌ﴾

[المایده:۳۸]

ژباړه: او غل که نر وي او که ښځه د دواړو لاسونه پرې کړئ. دا د هغوی د خپلې کړنې بدله او د الله له لوري د عبرت وړ سزا ده. د الله قدرت پر ټولو غالب دی او هغه د پوهې او حکمت څښتن دی.

پېغمبر صلی الله علیه وسلم له حلالې لارې څخه ګټې لاس ته راوړلو ته مسلمانان وهڅول او له هغو لارو چارو نه يې منع کړل، چې په اسلام کې حرام دي. يوه ورځ پېغمبر صلی الله علیه وسلم تېرېده چې پر يوه غنم پلورونکي ورپېښ شو، غنم له پاسه وچ او له لاندې لانده وو. کله چې یې لاس ترې لاندې کړ، لانده غنم په لاس ورغلل، نو په قهر شو او ويې ویل: لیس منا من غشنا«هغوی چې موږ تېر باسي، له موږ څخه نه دي.» د رزق مفهوم د مسلمانانو په ژوند کې یو بل داسې ستر مفهوم دی، چې الله سبحانه و تعالی له زېږېدو څخه مخکې رزق ټاکلی. دا مفهوم خلک له دې څخه منع کوي، چې په غلا، لوټ مارۍ او یا رشوت سره خپله شتمني زیاته کړي. پر دې سربېره اسلام یو عادلانه اقتصادي نظام لري، چې د ټولنې هر قشر او فرد ته په مساوي او عادلانه توګه اقتصادي ګټه رسېږي، داسې به نه وي چې د ټولنې يوه طبقه ډېره شتمني ولري او بله طبقه يې بیا بې وزلې وي. دا بې عدالتي په خپل ذات کي د ګڼو فتنو، فسادونو او حرامو چارو لامل ګرځي.

بله موضوع ټولنیز امنیت دی. پېغمبر صلی الله علیه وسلم چې کله مدینې ته ولاړ، لومړی يې هلته مسجد ودان کړ، ترڅو د مسلمانانو تر منځ نږدې والی، مینه، شفقت، ورورګلوي او امنیت پیدا شي.  پر دې سربېره په مدینه منوره کې داسې سیاسي نظام جوړ شو، چې په هغه کې خلکو او دولت ګډې اړېکې او همغږي لرله. پېغمبر صلی الله علیه وسلم په مدینه منوره کې د دولت مشري کوله، د مسلمانانو او غیر مسلمانانو سره يې يو شان د عدل چلند کاوه او  دا زرینه دوره په تاریخ کې ثبت ده. دغه راز په اسلامي ټولنه کې د ښو اخلاقو او غوره چلند روحیې پیاوړې وې، فساد او جرمي کړنو ته په کرکه کتل کېږي، همدا روحیه د ټولني غړي له ناوړو او جرمي کړنو څخه منع کوي. البته په اوسنیو ټولنو کې پورته دود  شوي ناوړه کړنې به هغه وخت پای ومومي، چې کله واک د اسلام شي. موږ ته دا خبره ښکاره او واضحه ده، چې کله اسلام پر عربي جزیرې واکمن شو، نو څه ډول يې د جاهلیت ټغر ورټول کړ او پر ځای يې د الله سبحانه وتعالی د رضا لاسته راوړلو په موخه نیکو اعمالو او د ځان محاسبې ته مخه کړه. اسلام چې هر ځای واکمن شوی، په هماغه ځای کې د جرم کچه، ناقانونه کړنې او جنګونه حداقل ته راکښته شوي دي. اسلام چې پر هره ټولنه واکمن شوی، هغې ټولنې ته يې عزت وربخښلی، يو نېکمرغه ملت ترې جوړ شوی او د يوې داسي رهبري خاوندان شوي، چې د ټولنې هر فرد ته يې د امنیت احساس ورکړی. نړۍ اوس په کلکه یو اسلامي بدلون ته اړتیا لري. لکه څنګه چې د اسلام مبارک دین د عربو جاهل قبایل  له تاریکیو او بدبختیو څخه رڼا ته راوایستل همدا شان اوس هم یوازې اسلام کولی شي تر څو اوسنۍ نړۍ له ناوړه جرمونو، ناقانونۍ او جګړو څخه خلاصه کړي.

﴿قُلْ هَـذِهِ سَبِيلِي أَدْعُو إِلَى اللّهِ عَلَى بَصِيرَةٍ أَنَاْ وَمَنِ اتَّبَعَنِي وَسُبْحَانَ اللّهِ وَمَا أَنَاْ مِنَ الْمُشْرِكِينَ﴾

[یوسف:۱۰۸]

ژباړه: ته دوی ته په ډاګه ووایه: زما لاره دغه ده، زه د الله سبحانه و تعالی لوري ته دعوت کوم. زه پخپله په پوره رڼا کې خپله لاره وینم او زما ملګري هم؛ او الله پاک دی. او له مشرکانو سره زما څه اړیکه نشته.

د حزب التحریر مرکزي مطبوعاتي دفتر لپاره

لبکواله: آمنه عابد