6 Haziran 2021’de Doğu Afrika Maliye Bakanları, 2021/22 mali yılı için ulusal bütçelerini mecliste tartıştılar. Tanzanya’da hükümet, toplam 36.32 trilyon Tanzanya şilini (15.59 milyar dolar) gelir elde etmeyi ve harcamayı planlıyor. Yeni Maliye ve Planlama Bakanı Dr. Mwigulu Nchemba tarafından hazırlanan bütçe meclise sunuldu.

Her zamanki gibi bütçe, büyük yük getiriyor. Gayri safi yurtiçi hasılasındaki (GSYİH) artış içi boş bir slogandır. Bütçe, vergiler ve harçlarda artış öngörüyor. 2019 yılındaki Ekonomik Araştırma raporuna ve 2021/22 Ulusal Kalkınma Planına göre, 2020 yılında GSYİH’nın 2.57 milyon Tanzanya şilininden (1.118.9 dolar) 2.65 milyon Tanzanya şiline (1.151 dolar) yükselecek.

Kurnazca hazırlanmış bir bütçe. İşçiler ve memurlar için iyi haber olarak görülebilir, zira gelir vergisinin (kazandıkça öde) yüzde 9’dan yüzde 8’e düşürüleceği duyuruldu. Ancak gerçek sorun, yıllık maaş artışlarında yatıyor. Terfi etmeyen işçiler bile yaklaşık altı yıldır maaş artışı almıyorlar. Tanzanya’da bir milletvekili, 3,8 milyon Tanzanya şilini maaş ve 8 milyon Tanzanya şilini aylık ödenek alıyor. Bu, toplam 11,8 milyon Tanzanya şilini yapıyor (kabaca 5,130 ABD doları). Beş yıllık hizmetin ardından 240 milyon Tanzanya şilini ödeniyor. Artı ailesi, birinci sınıf sağlık sigortası ve diğer yardımlardan yararlanıyor. Diğer memurlar ve işçiler ise, “el ele baş başa” yaşıyorlar, yıllardır hiç bir maaş artışı almıyorlar.

Bütçede belirtildiğine göre ulusal borç, bu yıl Nisan ayında 2020 yılının aynı dönemine göre 55,5 trilyon Tanzanya şilininden 60,9 trilyon Tanzanya şilinine yükseldi. Ayrıca dış borç 43,57 trilyon şilin iken, iç borç 17,3 trilyon şilin idi.

Maliye Bakanı’na göre, borç artışı yeni borçlanmalardan kaynaklanıyor. Standart ölçü demiryolları (SGR), Julius Nyerere Hidroelektrik projesi, Uganda’dan Tanzanya’ya Doğu Afrika petrol boru hattı ve Tanzanya’nın güneyindeki Lindi’de planlanan 30 milyar dolarlık sıvılaştırılmış Doğal Gaz tesisi gibi mega projeler için borçlanılacak. Hükümet, bu mega projelerin finansmanı için bütçenin yüzde 37’sini ayırdı. Bu, yaklaşık 13,3 trilyon Tanzanya şilini ediyor.

Cumhurbaşkanı Magufuli hükümetinin, mega kalkınma projeleri fonlarının ulusal kaynaklardan karşılanacağını, hiçbir yerden kredi alınmayacağını kamuoyu dile getirmesi şaşırtıcıdır.

Bu bütçe ile hükümet, Elektronik ve Posta İletişim Yasası’nın (Cap 306) değiştirilmesini öneriyor. Mobil cihazlardan para gönderilmesi ve çekilmesi işlemine 10 ila 10.000 şilin arasında bir ücret alınması amaçlanıyor. Milyonlarca insan özellikle sıradan insanlar, para göndermek ve çekmek için cep telefonlarını kullanıyorlar. Ayrıca, kullanıcının bakiyesini yeniden yüklemesine bağlı olarak Abone Tanımlama Modülü (Sim kart) başına günde 10 ila 200 arasında bir ücret uygulanmasını önermiştir.

Satılan her litre benzin ve dizel için ekstra 100 şilin alınmasından bahsetmiyorum bile. Kaldı ki her litre benzin ve dizelin yüzde 30’undan fazlası zaten vergi, harçtır. Alınan bu vergiler hükümet ve kurumlarına gidiyor. Bu artış, 1 Temmuz’dan itibaren akaryakıt fiyatlarının daha da artmasını sağlayacak.

Tanzanya ve diğer ülkelerdeki demokratik hükümetlerin sözde yıllık bütçesinin doğası budur. Adaletsizliklerle doludur. Halkı sağmal gibi sağıyor, fakirlere ekstra yük getiriyor. Açıkçası ulusal borcu artırıyor, sosyal hizmetler ve altyapının iyileştirilmesi bahanesiyle benzin, hayati mallar ve hizmetler gibi kamu hizmetlerindeki vergileri, harçları, ücretleri yükseltiyor.

Demokratik sistemde hükümetler, halkın işlerini adil bir şekilde gütmek ve halka yardım etmek yerine vergi toplamak için vardır. Oysa Tanzanya da dâhil olmak üzere gelişmekte olan ülkelerin çoğu, madenler, ormanlar, büyük nehirler, kamusal yaşamı sürdürebilecek devasa araziler gibi birçok doğal kaynağa sahiptir. Ancak Batılı kapitalist ülkeler, egemenlik ve özelleştirme yoluyla bu kaynakları sömürdükleri için, temel hizmetlerin yükünü bile çoğunlukla fakir halk taşıyor.

İslam’da, çok fazla para harcayan demokratik meclislerde olduğu gibi yasanın yürürlüğe girmesi için özel bütçe oturumu yoktur. Çünkü İslam’da hazinenin gelirleri, değişmez şeri hükümlere göre tahsil edilir ve harcanır. Bütçe tahsisine ve tahsisattaki paylara gelince, Halifenin içtihadına bağlıdır. Çünkü Halifenin görevi, insanların işlerini gütmektir. (Takiyyuddin En Nebhani İslam’da ekonomik sistem) Kamu hizmeti, inşaat ve altyapı konusundan devlet sorumludur. Yetersizlik söz konusu olduğunda, devlet ya borçlanmaya gidecek ya da kapitalizmin aksine sadece zenginlerden belli oranlarda vergi alacaktır. Kapitalizm, yoksulları ve güçsüzleri sağmal bir inek gibi görüyor.