(ژباړه)

پوښتنه:

السلام علیکم ورحمت الله وبرکاته! 

زما پوښتنه په پلورنځیو او عامه ځایونو کې له پټو کامرو څخه د ګټې اخیستنې د حکم په اړه ده؛ ایا دا جواز لري چې یو کس د پټو کامرو د تصویر په دلیل سره د غلا په جرم محکمه شي؟

ځواب:

وعلیکم السلام ورحمت لله وبرکاته!

ستاسو پوښتنه له دو برخو څخه تشکیل شوې ده، لومړۍ پوښتنه دې لهپټو کامرو څخه د ګټې اخیستلو د حکم په اړه کړې ده او دویمه دا چې هغه تصویرونه چې د پټو کامرو په واسطه اخیستل کیږي، ایا دا شهادت شمېر کیږي یا کنه؟

ستاسو د پوښتنې لومړۍ برخه: د پټو کامرو حکم په شرعي قاعده کې (په دغه څیزونو کې اصل اباحت دی تر هغه وخته چې د هغه د حراموالي لپاره شرعي دلیل نه وي راغلی) شته دی او په دې اړه الله سبحانه وتعالی فرمایي:

[أَلَمْ تَرَوْا أَنَّ اللَّهَ سَخَّرَ لَكُمْ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ]  (لقمان: ۲۰)

ژباړه: ایا و مو نه لیدل چې الله سبحانه وتعالی هغه څه چې په ځمکه او اسمانونو کې دي، ستاسوتابع (مسخر) کړي دي.

 او د الله سبحانه وتعالی دغه قول:

[وَسَخَّرَ لَكُمْ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ جَمِيعًا مِنْهُ]  (الجاثیه: ۱۳)

او هغه څه چې په اسمانونو او ځمکو کې دي، ټول د الله سبحانه وتعالی دي چې ستاسو لپاره یې مسخر (تابع) کړي دي.

نو د پټو کامرو د حراموالي لپاره کوم دلیل نشته او اصلي حکم یې اباحت دی؛ خو کله چې مباح څیزونه په حرامو عملونو کې کارول کیږي، دغه کارول حرام دي. څنګه چې شرعي قاعده ده: « الوسيلة إلى الحرام حرام» (د حرامو وسیله د حرامو لپاره ده)

همدارنګه بله قاعده:

«كل فرد من أفراد المباح، إذا كان ضاراً أو مؤدياً إلى ضرر، حرم ذلك الفرد وظل الأمر مباحاً» 

ژباړه:هر هغه مباح چې مضر شي، حرام دي او پاته مباحونه پر خپل حال پاته کیږي.

نو پټې کامرې که په داسې چارو کې وکارول شي؛ لکه: له غلا څخه د مخنوي لپاره د عامو سوداګریزو پلورنځیوتصویر اخیستل، د حرکت د څارنې لپاره پر سړکونو د پټو کامرو لګولاو دې ته ورته نورو ځایونو کې، په دې ټولو حالتونو کې یې کارول رواه دي. خو که د خلکو د کړنو د څارنې لپاره وکارول شي او یا د کور دننه د ځینو مسایلو د لیدنو لپاره ترې ګټه واخیستل شي، په داسې حالتونو کې بیا د پټو کمرو کارول حرام دي. پر دې دلیل سره چې د خلکو پر کړنو او حرکتونو څارنه د الله سبحانه وتعالی د دغه قول پر بنسټ حرامه ده.

«وَلَا تَجَسَّسُوا» 

له ډېرو بدو شکونو څخه ډډه وکړئ.

همدارنګه ابوداود له نبي کریم صلی الله علیه وسلم نه روایت کوي چې وې فرمایل:

«إِنَّ الْأمِيرَ إِذَا ابْتَغَى الرِّيبَةَ فِي النَّاسِ أَفْسَدَهُمْ»

هر کله چې امیر د خلکو په منځ کې د بې باورۍ په لټه کې شو، هغوی به فاسد کړي.

د خلکو پر ځانګړي ژوند او عورتونو څارنه هم حرامه ده. هغه څه چې مسلم له حضرت ابوهریره رضی الله عنه څخه روایت کوي چې رسول الله صلی الله علیه وسلم وفرمایل:

                  «مَنِ اطَّلَعَ فِي بَيْتِ قَوْمٍ بِغَيْرِ إِذْنِهِمْ، فَقَدْ حَلَّ لَهُمْ أَنْ يَفْقَئُوا عَيْنَهُ»                

هر څوک چې له اجازې پرته د چا کورته وګوري، د کور څښتن ته روا ده چې سترګې یې ړندې کړي.

او ستاسو د پوښتنې دویمه برخه: هغه تصویرونه چې د پټو کامرو په واسطه اخیستل کیږي، شرعاً جواز نه لري؛ څنګه چې شهادت یې پر هغه جرم وي او شرعي شواهد چې پر شرعي ادلې دلالت کوي؛ په څلور ډوله دي: اقرار، قسم، شهادت او لیکل شوي اسناد؛ له دغه څلور ډوله شرعي بینې څخه بله بینه نشته. د دغې ادعا لپاره دلیلونه په دې ډول دي:

اقرار: امام بخاري له زید بن خالد او ابوهریره رضی الله عنهم نه روایت کوي چې رسول الله صلی الله علیه وسلم و فرمایل:

«وَاغْدُ يَا أُنَيْسُ إِلَى امْرَأَةِ هَذَا، فَإِنِ اعْتَرَفَتْ فَارْجُمْهَا»

اې انیس! د هغې ښځې خواته ور شه، که چېرته یې اعتراف وکړ، نو هغه سنګساره کړه.

قسم: ابن ماجه په خپلو خبرو کې له ابن عباس رضی الله عنه نه روایت کوي چې رسول الله صلی الله علیه وسلم و فرمایل:

«لَوْ يُعْطَى النَّاسُ بِدَعْوَاهُمْ، ادَّعَى نَاسٌ دِمَاءَ رِجَالٍ وَأَمْوَالَهُمْ، وَلَكِنِ الْيَمِينُ عَلَى الْمُدَّعَى عَلَيْهِ»

که چېرته خلکو ته په یوازې ادعا سره (د څه ادعا یې چې کوله) هغوی ته ور کول کېدل، د دغو مالونو د نورې برخې ادعا یې هم کوله، خو پر مدعي شاهدي ور کونکی دی.

او هغه څه چې دار قطني له عطا او هغه له حضرت ابوهریره رضی الله عنه نه روایت کوي چې رسول الله صلی علیه وسلم وفرمایل:

«الْبَيِّنَةُ عَلَى مَنِ ادَّعَى، وَالْيَمِينُ عَلَى مَنْ أَنْكَرَ إِلَّا فِي الْقَسَامَةِ»

پر مدعي شاهدي ور کونکی دی او پر انکار کونکي قسم دی، خو په قسامه کې (هغه قتل چې قاتل یې څرګند نه وي)

او په بل روایت کې: عمربن شعیب له خپل پلار او نیکه څخه روایت کوي چې رسول الله صلی علیه وسلم وفرمایل:

«الْبَيِّنَةُ عَلَى مَنِ ادَّعَى، وَالْيَمِينُ عَلَى مَنْ أَنْكَرَ إِلَّا فِي الْقَسَامَةِ»

پر مدعي شاهدي ور کونکی دی او پر انکار کونکي قسم دی، خو په قسامه کې (هغه قتل چې قاتل یې څرګند نه وي).

شهادت:

[وَاسْتَشْهِدُوا شَهِيدَيْنِ مِنْ رِجَالِكُمْ فَإِنْ لَمْ يَكُونَا رَجُلَيْنِ فَرَجُلٌ وَامْرَأَتَانِ] (البقره: ۲۸۲)

او دوه نارینه شاهدان ونیسئ، که چېرته دوه نارینه نه وو، یو نر او دوې ښځې له شاهدۍ ور کونکو څخه چې خوښي ور لري، شاهدان ونسئ.

لیکل شوي اسناد: د لیکل شوو اسنادو په اړه د الله سبحانه وتعالی دغه قول:

[وَلاَ تَسْأَمُوا أَنْ تَكْتُبُوهُ صَغِيرًا أَوْ كَبِيرًا إِلَى أَجَلِهِ ذَلِكُمْ أَقْسَطُ عِنْدَ اللَّهِ وَأَقْوَمُ لِلشَّهَادَةِ وَأَدْنَى أَلاَّ تَرْتَابُوا إِلاَّ أَنْ تَكُونَ تِجَارَةً حَاضِرَةً تُدِيرُونَهَا بَيْنَكُمْ فَلَيْسَ عَلَيْكُمْ جُنَاحٌ أَلاَّ تَكْتُبُوهَا] (بقرة: ۲۸۲)

او له لیکلو (بدهي) څخه تر رسیده پورې که لوی وي او که کوچنی، خپه کېږئ مه. ستاسو دغه لیکل د الله سبحانه وتعالی په نزد عدالت ته نېږدې او د شاهدۍ لپاره کلک او د دې لپاره چې له شک سره مخ نه شئ، ښه دي. خو دا چې راکړه ور کړه نغدي وي چې خپل په منځ کې یې لاس په لاس کوي. نو په دغه صورت کې تاسو پر دې نه ګنهګارېږئ چې هغه مو نه دي لیکلي.

دغه شرعي شواهد دي چې پر شرعي ادلې دلالت کوي، خو له دې نه پرته لکه ټاپه، د وینې تجزیه، تصویر، تعلمي سپی او داسې نور له قرائنو څخه تېری نه کوي چې د هغه په وسیله مدرک پیدا کړي، څنګه چې نه د الله سبحانه وتعالی له کتاب او نه هم د رسول الله صلی الله علیه وسلم له سنتوڅخه کوم شرعي دلیل نه شمېرل کیږي.نو دا د شرعي شواهدو له ډلې څخه نه شمېرل کیږي، همدا ډول شهادت تر هغه شرعي شهادت نه شمېرل کیږي، خو دا چې دلیل یې پر شهادت دلالت وکړي او یا دا چې په شرعي ادله کې دننه وي.

نو پر همدې بنسټ د پټو کامرو تصویرونه د شواهدو له ډلې څخه نه دي، خو دا په دې مانا نه ده چې دا هېڅ ارزښت نه لري، بلکې دا داسې موضوع ده چې پام رااړوي او د مجرم د پېژندلو لپاره لار پرانیځي. تصویرونه او هره وسیله چې مجرم پرې پېژندل کیږي، تر هغهجائز دي چې د تورن کس د ردېدو لپاره وکارول شي، خو د شاهد په توګه نه. دا د مقتول د وینا مثال لري چې وایي زه هغه ووژلم. د دې تصویرونو او داسې نورو څیزونو په وسیله له تورن کس نه پوښتنې کیږي؛ خو دا ټول بینه او شرعي شواهد نه دي. څنګه چې امام بخاري له انس رضی الله عنه نه روایت کوي:

«أَنَّ يَهُودِيًّا رَضَّ رَأْسَ جَارِيَةٍ بَيْنَ حَجَرَيْنِ، فَقِيلَ لَهَا: مَنْ فَعَلَ بِكِ هَذَا، أَفُلاَنٌ، أَفُلاَنٌ؟ حَتَّى سُمِّيَ اليَهُودِيُّ، فَأَوْمَأَتْ بِرَأْسِهَا، فَجِيءَ بِاليَهُودِيِّ فَاعْتَرَفَ، فَأَمَرَ بِهِ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم فَرُضَّ رَأْسُهُ بِالحِجَارَةِ»

یهودي د یوې نجلۍ سر په دوو تیږو کې وټکاوه، له هغې نه یې پوښتنه وکړه: دا کار چا وکړ؟ ایا فلاني؟ او یا فلاني کس؟ تر دې چې د هغه یهودي نوم یې ورته واخیست، هغه نجلۍ د سر په ښورولو سره اشاره ورته ورکړه چې هو، همدا کس دی. وروسته یې پر یهودي اقرار وکړ، وروسته رسول الله صلی الله علیه وسلم امر وکړ او د یهودي سر یې په دوو تیږو کې وټکاوه.

رسول الله صلی الله علیه وسلم چې کله له نجلۍ څخه پوښتنه وکړه چې له تا سره دا ظلم چا وکړ، هغې یهودي ته اشاره وکړه. نو پر همدې بنسټ رسول الله صلی الله علیه وسلم د نجلۍ قول شاهد ونه نیو، خو دې قول ته یې پاملرنه وکړه او د یهودي پښه یې ونیوه تر دې چې یهودی راغی او پخپله یې وویل؛ هغه وخت ووژل شو. نو په دې ځای کې د یهودي اعتراف شواهد و، نه د وژل شوي خبره. نو دې ډول قرائن او دې ته ورته نور مثالونه داسې موضوګانې دي چې هغه ته پاملرنه کیږي، نو شرعي شواهد نه بلل کیږي، خو دا چې شرعي دلیل شته وي.

ستاسو ورور عطا بن خلیل ابورشته