شنبه, ۲۶ جمادی الثانی ۱۴۴۶هـ| ۲۰۲۴/۱۲/۲۸م
ساعت: مدینه منوره
د حزب التحریر مطبوعاتي دفتر
Menu
القائمة الرئيسية
القائمة الرئيسية

د الله سبحانه وتعالی په نزد قوي مومن تر کمزوري مومن غوره دی

د الله سبحانه وتعالی په نزد قوي مومن تر کمزوري مومن غوره دی

(ژباړه)

له ابي هریره رضي الله عنه څخه روایت دی چې رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمایلي دي:

«الْمُؤْمِنُ الْقَوِيُّ خَيْرٌ وَأَحَبُّ إِلَى الله مِنْ الْمُؤْمِنِ الضَّعِيفِ، وَفِي كُلٍّ خَيْرٌ، احْرِصْ عَلَى مَا يَنْفَعُكَ وَاسْتَعِنْ بِاللهِ وَلَا تَعْجَزْ، وَإِنْ أَصَابَكَ شَيْءٌ فَلَا تَقُلْ: لَوْ أَنِّي فَعَلْتُ كَانَ كَذَا وَكَذَا وَلَكِنْ قُلْ قَدَرُ الله وَمَا شَاءَ فَعَلَ فَإِنَّ (لَوْ) تَفْتَحُ عَمَلَ الشَّيْطَانِ»

ژباړه: د الله سبحانه وتعالی په نزد قوي مومن تر کمزوري مومن غوره دی؛ په داسې حال کې چې په هر یوه کې ښېګڼې شته دي. د هغه څه په اړه حریص اوسه، چې ستا په ګټه دي، له الله سبحانه وتعالی څخه مرسته غواړه او عاجز کېږه مه، که چېرې یو څه در پېښ شول، داسې مه وایه: که چېرې مې داسې و هغسې کړي وای (دغه پېښه به نه رامنځته کېدله)، بلکې ووایه: الله سبحانه وتعالی مقدر کړي وو او هر څه یې چې غوښتل، ترسره یې کړل؛ ځکه د (که چېرې) ویل د شیطان کار ته لار هواروي.

د صحیح مسلم د نووي په شرحه کې داسې راغلي دي:

 د رسول الله صلی الله علیه وسلم په دغه خبره: «الْمُؤْمِنُ الْقَوِيُّ خَيْرٌ وَأَحَبُّ إِلَى الله مِنْ الْمُؤْمِنِ الضَّعِيفِ، وَفِي كُلٍّ خَيْرٌ» کې له (قوة) څخه موخه د اخرت د چارو په ترسره کولو کې د یو کس قوي عزم او اراده ده. که څوک دغه صفت ولري، نو د جهاد په ډګر کې پر دښمن ډېر وردانګي، د جهاد په لاره کې بېړه کوي او د هغه په لټه کې کېږي، په امر بالمعروف او نهی عن المنکر کې قوي اراده لري او په دغو ټولو چارو کې د ستونزو پر مهال صبر کوي، د الله سبحانه وتعالی په لاره کې د سختیو پر وړاندې له زغم څخه کار اخلي، د لمانځه، روژې، ذکر او نورو عبادتونو په اداکولو کې ډېره علاقه لري او داسې نور.

مګر د رسول الله صلی الله علیه و سلم دغه خبره «وَفِي كُلٍّ خَيْرٌ» په دې معنا ده چې په کمزوري او قوي مومن دواړو کې خیر نغښتی دی؛ ځکه چې قوي مومن له کمزوري مومن سره په ایمان او عبادت کې چې هغه یې ترسره کوي، ورته دی. د رسول الله صلی الله علیه و سلم دغه خبره «احْرِصْ عَلَى مَا يَنْفَعُكَ وَاسْتَعِنْ بِاللهِ وَلَا تَعْجَزْ» په دې معنا ده چې د الله سبحانه وتعالی په طاعت کې حریص اوسه او د هغه اجر او ثواب لپاره لېوال اوسه، چې له الله سبحانه وتعالی سره دی، له الله سبحانه وتعالی څخه د دغه کار په ترسره کولو کې مرسته وغواړه او د طاعت او له الله سبحانه وتعالی څخه د مرستې غوښتلو په برخه کې ټمبلي او دوه‌زړیتوب مه کوه. 

قاضی عیاض د رسول الله صلی الله علیه و سلم د دغې خبرې «وَإِنْ أَصَابَكَ شَيْءٌ فَلَا تَقُلْ: لَوْ أَنِّي فَعَلْتُ كَانَ كَذَا وَكَذَا وَلَكِنْ قُلْ قَدَرُ الله وَمَا شَاءَ فَعَلَ فَإِنَّ (لَوْ) تَفْتَحُ عَمَلَ الشَّيْطَانِ» په اړه وایي، ځینو علماوو ویلي دي: دا د هغو کسانو لپاره نهي ده چې په بشپړ باور سره وایي: که چېرې ما داسې کړي وای، له دغه ډول ستونزې سره به نه مخ کېدم، مګر که څوک دغه عمل ته د الله سبحانه وتعالی له تقدیر سره تړاو ورکوي او وایي چې موږ ته یوازې هغه څه راپېښېږي، چې الله تعالی مقدر کړي دي، نو دوی په دې مسله کې نه شاملېږي. همدارنګه علماء د ابوبکر صدیق رضی الله عنه په خبره استدلال کوي، چې په غار کې یې وویل: «که چېرې له مشرکانو څخه یو کس هم سر پورته کړي، موږ به وویني.» قاضي عیاض وايي: په دې موضوع سره استدلال نه کېږي، ځکه د ابوبکر رضي الله عنه خبره د راتلونکي په اړه وه او د الله سبحانه وتعالی د قضاء تر پېښېدو وروسته له هغې څخه انکار نه دی.

قاضي وایي؛ ټول هغه حدیثونه چې په صحیح بخاري کې د "ما يَجُوزُ مِنَ اللَّوْ"  تر باب لاندې راغلي دي، د دغه حدیث په څېر دي.

«لَوْلَا حِدْثَانُ عَهْدِ قَوْمِكَ بِالْكُفْرِ لَأَتْمَمْتُ الْبَيْتَ عَلَى قَوَاعِدِ إِبْرَاهِيمَ، وَلَوْ كُنْتُ رَاجِمًا بِغَيْرِ بَيِّنَةٍ لَرَجَمْتُ هَذِهِ، وَلَوْلَا أَنْ أَشُقَّ عَلَى أُمَّتِي لَأَمَرْتُهُمْ بِالسِّوَاكِ»

ژباړه: که چېرې ستا قوم د کفر وخت ته نږدې نه وای، نو کعبه مې د ابراهیم علیه السلام په څېر جوړوله (د حطیم دېوال مې کعبې ته دننه کاوه) او که چېرې ما له دلیل پرته یو څوک سنګسارولی، نو دغه ښځه به مې سنګسار کړې وای. که چېرې زما پر امت نه سختېدلی، هغوی ته مې د هر لمانځه پرمهال پر مسواک وهلو امر کاوه.

دغه ټول حدیثونه پر راتلونکي دلالت کوي او په هغو کې د الله سبحانه وتعالی پر قضاء هېڅ نیوکه نه ده شوې. نو هېڅ ستونزه پکې نشته ده، ځکه د دې لپاره استفاده کېږي چې که چېرې په راتلونکي کې دغه خنډ نه وي، دغه کار ترسره کوم او د هغه د ترسره کېدو توان هم لري؛ مګر د هغه کار بدلول بیا ناممکن دي، چې پخوا تېر شوی وي. قاضي وایي: هغه څه چې د حدیث له مفهوم څخه مې درک کړل، هغه دا دي چې دلته نهي ښکاره او عامه ده؛ خو تنزیهي نهي ده او د رسول الله صلی الله علیه و سلم دغه خبره «فَإِنَّ "لَوْ" تَفْتَحُ عَمَلَ الشَّيْطَانِ» د دغې نهی پر تنزیهي‌والي دلالت کوي او په دې معنا دی چې د الله سبحانه وتعالی د قضاء مخالفت یې په زړه کې پروت دی او د شیطان د وسوسې لامل هم کېږي.

  ښکاره خبره ده چې د "که چېرې" له کلمې څخه په هغه حالت کې نهي شوې ده، چې یادول یې هېڅ ګټه نه لري؛ نو له همدې امله تنزیهي نهی ده، نه تحریمي. مګر که چېرې یو څوک د الله سبحانه وتعالی د عبادت په نه ترسره کولو سره پېښمانه وي او یا د الله تعالی د طاعت پرمهال عذر ولري، نو په دغو حالتونو کې د (که چېرې) له کلمې څخه استفاده کول کومه ستونزه نه لري او په حدیثونو کې په دې اړه ډېره یادونه شوې ده. والله اعلم.

نو موږ باید پخپله ځانونه تشویق کړو، چې د باثباته مومنانو په ډله کې راشو؛ هغه کسان چې د الله سبحانه وتعالی عبادت کوي او اوامرو ته یې غاړه اېږدي، له ګناه او د الله تعالی له نافرمانۍ څخه مخ اړوي، پر الله سبحانه وتعالی داسې توکل کوي، څنګه چې ښايي او د الله سبحانه وتعالی پر حکم او قضاء باندې خوشاله کېږي.

 ژباړن: صهیب منصور

د مطلب ادامه...

د پېړۍ مُجَدِّد؛ جليل القدر عالم، تقی الدین نبهاني رحمة الله علیه

  • خپور شوی په فقهي
د پېړۍ مُجَدِّد؛ جليل القدر عالم، تقی الدین نبهاني رحمة الله علیه

(ژباړه)

پوښتنه:  

 السلام علیکم ورحمة الله وبرکاته!

الله سبحانه وتعالی مو ژر تر ژره فتحه او بریا په برخه کړه؛ فتحه د هغه سبحانه وتعالی په لاس کې ده او پر دغه کار برلاسی دی!

زما پوښتنه د «تجديد» اصطلاح د مفهوم په اړه ده چې د رسول الله صلی الله علیه وسلم په حدیث کې راغلې ده: «إن الله يبعث على رأس كل سنة من يجدد لهذه الأمة دينها.» کله چې د پېړۍ مُجَدِّد؛ جليل القدر عالم، تقی الدين نبهاني رحمه الله وي، ایا د هغه جليل القدر عالم رحمه الله له وفات سره «تجديد» پای ته رسېږي او که د هغه حزب په شتون کې چې د هغه فکر لېږدوي، بیا هم «تجديد» ادامه مومي؟ الله سبحانه وتعالی دې تاسو ته اجر درکړي!

ځواب:

وعلیکم السلام ورحمة الله وبرکاته!

لومړی: له کوم حديث څخه چې تاسو يادونه وکړه، هغه حديث دی چې ابو داود په خپل سنن او نور محدثينو له ابوهریره رضي الله عنه څخه روایت کړی دی چې رسول الله صلی الله علیه وسلم وفرمایل:

«إِنَّ اللَّهَ يَبْعَثُ لِهَذِهِ الْأُمَّةِ عَلَى رَأْسِ كُلِّ مِائَةِ سَنَةٍ مَنْ يُجَدِّدُ لَهَا دِينَهَا»

ژباړه: «الله (سبحانه وتعالی) د هرو سلو کلونو په پیل کې داسې یو څوک د امت لپاره را استوي چې د امت دین تجديد (تازه) کړي.»

د دغه حديث په اړه باید د الله سبحانه وتعالی په کتاب او د رسول الله صلی الله علیه وسلم په سنتو کې د شرعي ثابتو مفاهيمو په چوکاټ کې ځان پوه کړو. ستاسو پام لاندې ځينو شرعي مفاهيمو ته را اړوم:

۱. د الله سبحانه وتعالی د دغه قول له نازلېدو سره:

﴿الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِي وَرَضِيتُ لَكُمُ الْإِسْلَامَ﴾ [مائده: 3]

ژباړه: «نن مې ستاسو دين، ستاسو لپاره بشپړ او خپل نعمت مې پر تاسو پوره کړ. اسلام مې ستاسو لپاره د دین په توګه غوره کړ.» [مائده: ۳]

د دغه سپېڅلي ایت په نازلېدلو سره د اسلام دين چې په حقيقت کې یو لوی دین دی بشپړ شو او دا یو مسلم او ثابت امر دی؛ د اسلام مبارک دین تر بشپړېدو لږ وروسته او د رسول الله صلی الله علیه وسلم په وفات سره وحې بنده شوه. له همدې امله، دین په خپل ذات او وصف کې د الله سبحانه وتعالی له لوري وحې وه، چې د وحې په بشپړېدلو سره بشپړ شو او د زیاتوالي او کموالي لپاره پکې نور ځای نشته. همدا راز دغه دین له هغه وخت راهيسې چې رسول الله صلی الله علیه وسلم په بشپړه توګه ابلاغ کړی، د قیامت تر ورځې او تر څو چې دنیا شته، ثابت او قائم دی. دغه موضوع د مسلمانانو په فکر او ذهن کې منل شوې او د اسلامي ثابتو حقایقو له ډلې ده او هېڅ شک پکې نشته.

۲. لکه څرنګه چې د اسلام په دين کې زیاتوالی او کموالی ځای نه لري؛ شونې نه ده چې د دغه حديث شريف «مَنْ يُجَدِّدُ لَهَا دِينَهَا» موخه دا وي چې د دین په ذات کې تجدید د یو څه په کمولو یا زیاتولو او یا د عموم په تخصیص، د مطلق په تقیید او نورو توجیه شي؛ ځکه چې د وحی په بندېدلو سره په دین کې د زیاتوالي، نسخ، تخصیص، تقیید او داسې نورو دروازې بندې شوي؛ ځکه چې د دین او نورو یادو شوو مسایلو لپاره له وحې پرته په بله لار د زیاتوالي او کموالي ځای نشته؛ دین اصلاً پخپله وحې ده؛ يعنې دا هغه څه دي چې پر رسول الله صلى الله عليه وسلم نازل شوي او کله چې د دين په ذات کې تجديد ناشونی دی، نو پکار ده چې د تجديد اصطلاح او موضوع نورو امورو ته راجع کړو.

۳. اسلام مبدأ ده؛ یعنې اسلام هغه عقيده ده چې خپل نطم او نظام لري. نو اسلام د هغو افکارو او احکامو ټولګه ده چې په بشپړه توګه د الله سبحانه وتعالی له کتاب او د رسول الله صلی الله علیه وسلم له سنتو څخه اخيستل شوې؛ همدا راز د اصحاب رضوان الله علیهم اجماع او قیاس د دې ارشاد او لارښوونه کړې؛ دغه اجماع او قیاس هم د الله سبحانه وتعالی له کتاب او د رسول الله صلی الله علیه وسلم له سنتو ريښه اخلي.

لکه څرنګه چې د شريعت له مخې د اسلام د افکارو او احکامو په ذات کې تجديد د تصور وړ نه دی، باید تجديد په داسې مسله کې وشي چې د اسلام په افکارو او احکامو پورې اړه ولري. دغې مسلې ته په پام سره داسې پوهېدلی شو چې دوه اړخونه او دوې اساسي موضوعګانې دي چې د اسلام په افکارو او احکامو پورې اړه لري؛ لومړی د اسلام پر احکامو او افکارو پوهېدل او دويم د اسلام د افکارو او احکامو پلي کول. نو مسلمانان هغه کسان دي چې پر اسلام پوهېږي او پلی کوي یې؛ خو د موضوع په اړه د پام وړ مطلب دا دی چې ځينې وخت د اسلام په اړه د پوهې او تطبيق اړوند د مسلمانانو او یا لږ تر لږه د ځينو مسلمانانو له نظره ابهام، التباس، خلل او تېروتنه رامنځ ته کېږي، د همدغه خلل له امله داسې څه اسلام ته ورزیاتوي چې په اسلام پورې اړه نه لري؛ خو دوی یې د اسلام برخه بولي او یا هم مسلمان داسې یو شی له اسلام څخه کموي او هغه ته پام نه کوي چې په اسلام کې شته. دغه راز کله ناکله د مسلمانانو له نظره د اسلام د فهم او پلي کولو په اړه داسې شیان راښکاره شي، چې له اسلام سره هېڅ ورته والی نه لري، لکه:

الف. اسلام ته داسې شی ور اضافه کول چې هغه له اسلام څخه نه وي او له اسلام څخه د داسې یو شي کمول چې په اسلام کې وي؛ بدعتونه هم په دغې مسله کې شاملېږي.

ب. په دې اړه چې اسلام مبدأ  او د ژوند نظام دی د اسلام په فهم کې ابهام او التباس او یا د اسلام په ځینو افکارو او احکامو کې ابهام او التباس.

ج. په فردي، ډله‌ايزه توګه او یا هم د حاکم له لوري د اسلام په پلي کولو کې غفلت او یا هم  په پلي کولو کې له غیر اسلام سره د اسلام ګډول.

۵. د دې لپاره چې د دین فهم او پلي کول له وحې سره سم خپلې بڼې ته راوګرځي، یعنې مسلمانان د دین فهم او پلي کول د اسلام له افکارو او احکامو سره سم؛ له ابهام، خلل، زیاتوالي، کموالي او تېروتنې پرته وکړي؛ الله سبحانه وتعالی د هرو سلو کلونو په پیل کې داسې څوک پیدا او د مسلمانانو د خدمت لپاره غوره کوي چې د دین د تجديد لپاره په هماغه بڼه چې نازل شوی؛ په صفا، پاک او شفافه توګه کار او فعالیت کوي، چې نه کومه تېروتنه پکې کوي او نه هم څه پکې ګډوي او د دین فهم او پلي کول همغه لومړني حالت؛ یعنې د رسول الله صلی الله علیه وسلم د بعثت وخت ته په همغه د پاکۍ، صفایۍ او وضوح صفت ته ورګرځوي. څه چې په دين پورې اړه نه لري، لرې کوي يې او هغه څه چې ښايي په پوښلې او پټه توګه د اسلام احکامو او افکارو ته ننوځي، هغه ښکاره کوي او کوم ګرد چې ښايي د اسلام پر فهم پرده وغوړوي، هغه لرې کوي او که هغه کس حاکم وي، د اسلام د بشپړ پلي کولو لپاره کار کوي. د (یجدد) لفظ د هغه شي د توصيف لپاره دی چې یو شی تازه کوي؛ یعنې نه یوازې دا چې شی تازه کېږي، بلکې په دې مانا چې یو څوک یو شی تازه کوي؛ یعنې خپل تازه، لومړني حالت ته یې ورګرځوي؛  قاموسونه د «جدد» کلیمه داسې معنی کوي:

د المحيط قاموس: «جَدَّ يَجِدُّ، فهو جَدِيدٌ. وأَجَدَّهُ وجَدَّدَهُ واسْتَجَدَّهُ: صَيَّرَهُ جديداً فتَجَدَّدَ» لسان العرب «وأَجَدَّه وجَدَّده واسْتَجَدَّه أَي صَيَّرَهُ جديداً» نو د (یجدد) کلیمه چې په دغه حديث شريف کې راغلې، په دقيقه توګه سم مدلول رسوي؛ یعنې خپل لومړني حالت ته د اسلام ورګرځول؛ د دې معنی دا نه ده چې په دین کې بدلون راولي.

۶. علما په دغه حديث شريف کې د تجديد کلمې په اړه نظرونه لري، چې ځینې یې دلته راوړو:

ـ په عون المعبود کې راغلي:

(من یجدد) د یبعث فعل مفعول دی. (لها) یعنې د دغه امت لپاره. (دینها) یعنې مُجَدِّد کس سنت له بدعت څخه بېلوي، علم زیاتوي او اهل علم ته نصرت ورکوي. په همدې توګه، اهل بدعت له منځه وړي او ذلیل کوي یې. وايي: مُجَدِّد کس باید پر ظاهري او باطني علومو پوه وي. مناوي هم دغه قول د جامع الصغير په شرح فتح القدير کې راوړی او همدا راز علقمي په خپله شرحه کې د تجديد معنی د هغه څه احیاء او بیا ژوندي کول بللي چې د الله سبحانه وتعالی د کتاب او د رسول الله صلی الله علیه وسلم د سنتو مطابق هېر شوي او امر کول یې د الله سبحانه وتعالی د کتاب او رسول الله صلی الله علیه وسلم د سنتو مطابق دي.

له دغو خبرو پوهېږو چې د تجديد موخه د هغه شي احیاء او را ژوندي کول دي، چې د الله سبحانه وتعالی د کتاب او رسول الله صلی الله علیه وسلم له سنتو سره سم پرې عمل کول هېر شوي دي او همدا راز د الله سبحانه وتعالی د کتاب او د رسول الله صلی الله علیه وسلم د سنتو له غوښتنې سره سم امر کول او د بدعاتو او محدثاتو ښکاره کول دي. په مجالس الابرار کتاب کې راغلي دي: د امت په اړه د دین تجديد کول د هغه شي احیاء او را ژوندي کول دي، چې د الله سبحانه وتعالی د کتاب او د رسول الله صلی الله علیه وسلم له سنتو سره سم پرې عمل کول هېر شوي وي او دا د همدغو دوو سرچینو پر غوښتونو امر دی. همدا راز په دغه کتاب کې ویل شوي دي: دغه مُجَدِّد له غالب ظن پرته نه پېژندل کېږي؛ ځکه چې علماوو یې د احوال قرائن پیدا کړي او له علم څخه یې ګټه اخلي؛ ځکه د دین مُجَدِّد باید د دین پر ظاهري او باطني علومو پوه، پر سنتو متکي او د بدعت له منځه وړونکی وي؛ همدا راز د هغه علم باید د هغه د وخت پر ټول اهل عمومیت ومومي.

د هرو سلو کلونو په پيل کې تجديد، په دين کې د ډېری علماوو د منحرف کېدو، د سنتو د هېرېدو او د بدعتونو د ښکاره کېدو په سبب رامنځته کېږي، چې د دین تجديد ته اړتیا پېښېږي. ځکه الله سبحانه وتعالی د پخوانیو پر ځای څوک راولي؛ دا ښايي یو کس وي او یا څو کسان. ملا علي قاري په المرقاة کتاب کې ویلي دي: مُجَدِّد سنت له بدعت څخه بېلوي او علم زیاتوي؛ مُجَدِّد د اهل علم عزت کوي او بدعت له منځه وړي او اهل بدعت ته ماتې ورکوي. نو په ډاګه کېږي چې مُجَدِّد هغه کس دی چې پر ديني علومو پوه وي؛ عزم او اراده یې شپه او ورځ د سنتو احیاء او خپرول وي او همدا راز د سنتو له څښتن سره مرسته کوي او په چارو کې د بدعاتو او محدثاتو له منځه وړونکی وي. مُجَدِّد اهل لسان او د کتابونو پر ليکلو، تدريس او نورو اغیزناکو اعمالو برلاسی وي؛ څوک چې دغه ځانګړنې ونه لري، که پر علومو پوه، د خلکو په منځ کې مشهور او د خلکو لپاره مرجع هم وي، مُجَدِّد نه ګڼل کېږي.

د مشکاة المصابيح په شرحه مرقاة المفاتيح کې راغلي دي:

«...(من یجدد) د یبعث مفعول دی. (لها) یعنې د دغه امت لپاره. د (دینها) موخه د امت لپاره د دین تجديد دی. د هغه شي احیاء کول دي چې د الله سبحانه وتعالی پر کتاب او د رسول الله صلی الله علیه وسلم پر سنتو عمل او د دغو دوو سرچینو د غوښتنو له مخې امر وشي. همدا راز مُجَدِّد باید د بدعتونو او محدثاتو او همدا راز د ژبې او کتابونو د تصنيف یا تدريس او نورو اعمالو په وسيله چې په دې برخه کې مرسته کوي، د اهل بدعت له منځه وړونکی وي. دغه مُجَدِّد یوازې په غالب ګومان او د احوالو په قرائنو او خپل علم په کارولو د هغه وخت له عالمانو څخه تفکيک او پېژندل کېږي؛ ځکه مُجَدِّد باید په ظاهري او باطني توګه پر ديني علومو پوه، د سنتو ناصر او مرسته کوونکی، او د بدعتونو له منځه وړونکی وي او علم یې د هغه وخت پر ټولو علماوو عمومیت ولري. د هرو سلو کلونو په پیل کې تجديد د ډېری علماوو د منحرف کېدلو، د سنتو هېرېدو او د بدعتونو د ظهور له امله وي؛ نو هغه وخت د دین د تجديد اړتیا وي. له همدې امله، الله سبحانه وتعالی د سلف او پخوانیو خلکو پر ځای یو کس یا ډېر کسان راولي؛ دغه مسله همدغه ډول په مجالس الابرار کتاب کې هم راغلې...)

دويم: د مُجَدِّدینو او په ټوله کې د څوارلسمې پېړۍ مُجَدِّد په اړه مو د ۲۰۱۳م کال، د جون ۲۳مې نېټې پوښتنې په ځواب کې داسې ویلي وو:

«پوښتنه:

السلام علیکم ورحمة الله وبرکاته!

زموږ محترم شیخ صاحب! الله سبحانه و تعالی دې برکت او ژر تر ژره نصرت درکړي او ستاسو له علمه دې موږ مستفید کړي.

په یوه مشهور صحیح حدیث کې له ابوهریره رضی الله عنه څخه روایت شوی چې رسول الله صلی الله علیه وسلم وفرمایل:

«إِنَّ اللَّهَ يَبْعَثُ لِهَذِهِ الْأُمَّةِ عَلَى رَأْسِ كُلِّ مِائَةِ سَنَةٍ مَنْ يُجَدِّدُ لَهَا دِينَهَا»

ژباړه «الله سبحانه وتعالی د هرو سلو کلونو په پیل کې داسې یو څوک دغه امت ته را استوی چې د امت دين تجديد (تازه) کړي.» [ ابو داود، ۴۲۹۱مه شمېره؛ سخاوي په «المقاصد الحسنة» کې، ۱۴۹مه او الباني په «السلسلة صحیحة» کې، ۵۹۹مه شمېره؛ دغه حديث صحیح بللی.]

پوښتنه دا ده چې د دغه حديث معنی څه ده؟ په دغه حدیث کې د «من» کلیمه د فرد معنی ورکوي که د ډلې؟ په تېرو پېړیو کې د مُجَدِّدينو حصر شونی دی؟ جزاکم الله خیراً!

ځواب:

وعلیکم السلام ورحمة الله وبرکاته!

هو، دا حدیث صحيح دی او پنځه مسلې پکې دي:

۱. سل له کومې نېټې پیلېږي؟ د رسول الله صلی الله علیه وسلم تولد که بعثت؟ هجرت که د هغه صلي الله علیه وسلم وفات؟

۲. ایا «رأس کل مئة» د هرو سلو کلونو د پیل معنی لري؟ که د هر کال د جریان او پای؟

۳. ایا د «من» کلمه د فرد معنی ورکوي که د خلکو د هغې ډلې چې خپل دین تجديدوي؟

۴. په تېرو کلونو کې د رجال مُجَدِّد د شمېر په اړه صحیح روایات شته؟

۵. پر دې پوهېدی شو چې په ۱۴مه پېړۍ کې چې د ۱۳۹۹ هـ.ق کال، د ذي الحجې په ۳۰مه پای ته ورسېده؛ د خلکو د دین مُجَدِّد څوک و؟

زه هڅه کوم چې په اختلافي ټکو کې له ژور تګ پرته د دغو پنځو مسلو په اړه خپل نظر ووایم. دا توفیق الله سبحانه و تعالی راکړی او همغه سمې لارې ته هدایت کوونکی دی:

۱. سل له کومې نېټې پیلېږي؟

المناوي د فتح القدير په مقدمه کې ویلي: «د هرو سلو کلونو د پیل په اړه اختلاف دی، چې د رسول الله صلی الله علیه وسلم له تولد څخه پیلېږي که له بعثت څخه؟ له هجرت څخه پیلېږي که د هغه صلي الله علیه وسلم له وفات څخه؟ زما په نظر راجح نظر دا دی چې د هجرت نېټه اعتبار لري؛ ځکه چې د هجرت نېټه یوه برخليک ټاکونکې پېښه وه چې اسلام او مسلمانانو عزت ورسره ترلاسه کړ. له همدې امله، کله چې عمر رضی الله تعالی عنه د تاریخ د پيل د توافق لپاره صحابه راټول کړل، صحابه‌وو د هجرت نېټه غوره او اجماع یې پرې وکړه. طبري په خپل تاریخ کې لیکي:  «... له سعيد بن مسيب څخه مې اورېدلي چې ويل يې: عمر بن خطاب رضی الله عنه خلک راټول کړل او له هغوی یې وپوښتل: له کومې ورځې (نېټه) ولیکو؟ علی رضی الله تعالی عنه وویل: له هغې ورځې چې رسول الله صلی الله علیه وسلم هجرت وکړ او د شرک خاوره یې پرېښوده؛ عمر رضی الله تعالی عنه د علي رضی الله تعالی عنه له نظر سره سم تاریخ غوره کړ. ابو جعفر ویلي: د هجرت لومړی کال د هماغه کال د محرم له میاشتې محاسبه شوی؛ یعنې مدینې منورې ته د رسول الله صلی الله علیه وسلم تر رسېدو دوې میاشتې او څو ورځې وړاندې. رسول الله صلی الله علیه وسلم مدینې منورې ته د ربيع الاول په دوولسمه ورسېد.

نو موږ غوره ګڼو چې د سلم کال محاسبه له هجري نېټې پيل شي؛ ځکه چې اصحابو کرامو پر دغې نېټه اجماع کړې.

۲. خو د سلو کلونو د پیل په اړه راجح نظر دا دی چې د سلو کلونو پیل د هجري سلو کلونو پای دی؛ یعنې مُجَدِّد د سلم په وروستیو کې راځي او هغه یو عالم، مشهور، با تقوا او پاک شخص وي او د سلو کلونو په نیمايي یا پای کې نه، بلکې د هجري کال په وروستیو کې وفات کېږي. ما دغه نظر په لاندې دلایلو غوره وباله:

الف. د صحيحو روایاتو پر اساس ثابته شوې ده چې د لومړیو سلو کلونو مُجَدِّد عمر بن عبدالعزيز و؛ په داسې حال کې چې عمر بن عبدالعزيز رضی الله عنه په ۱۰۱ هـ.ق کال کې د څلوېښتو کلونو په عمر وفات شو. همدا راز د دويمو سلو کلونو مُجَدِّد امام شافعي رحمة الله علیه دی، چې په ۲۰۴ کې وفات شو؛ په داسې حال کې چې د امام شافعي عمر ۵۴ کلونه و او کله چې د  "رأس كل مئة سنة" تفسير له دې پرته معنی شي؛ یعنې د سلو کلونو پيل، نو عمر بن عبدالعزیز لومړی مُجَدِّد نه راځي؛ ځکه چې عمر بن عبدالعزيز په ۶۱ هـ.ق کال کې زیږېدلی. دغه راز امام شافعي رحمة الله علیه هم دويم مُجَدِّد نه راځي؛ ځکه امام شافعي په ۱۵۰ هـ.ق کال کې زيږېدلی. نو د هرو سلو کلونو پیل چې په حدیث شريف کې یې یادونه شوې، د سلو کلونو د لومړیو په معنی نه، بلکې د هغو وروستیو په معنی دی. نو دوی د سلو کلونو په جریان کې زيږېدلي؛ د همغو سلو کلونو په وروستیو کې مشهور علما او مُجَدِّد شوي او د همغو سلو کلونو په وروستیو کې وفات شوي دي.

ب. خو د دې دليل چې عمر بن عبدالعزیز د لومړیو سلو کلونو مُجَدِّد و او امام شافعي د دويمو سلو کلونو مُجَدِّد و، دا دی چې دغه موضوع د امت د امامانو او علماوو په نزد مشهوره شوې ده. له متقدمينو او متأخرينو امامانو څخه زهری، احمد بن حنبل او داسې نورو اتفاق کړی چې عمر بن عبدالعزیز رحمه الله د هغو مُجَدِّدینو له ډلې څخه دی چې د لومړیو سلو کلونو په اول کې و او امام شافعي د هغو مُجَدِّدینو له ډلې دی چې د دوهمو سلو کلونو په سر کې و. عمر بن عبدالعزیز رحمه الله په ۱۰۱ هـ.ق کال کې د څلوېښتو کلونو په عمر وفات شو او د خلافت موده یې دوه نيم کاله وه. امام شافعي په ۲۰۴ هـ.ق کال کې په ۵۴ کلنۍ کې وفات شو. حافظ ابن حجر په «توالي التأسيس» کې ویلي چې ابوبکر بزار ویلي دي: وامې ورېدل چې عبدالملک بن عبدالحميد میموني ویل: زه له احمد ابن حنبل سره وم چې د امام شافعي یادونه وشوه. ما وليدل چې احمد د امام شافعي د مقام پر لوړوالي خبرې وکړې او ویې ویل: له رسول الله صلی الله علیه وسلم څخه روایت شوی چې الله سبحانه وتعالی د هرو سلو کلونو په سر کې داسې یو ويښ او پوه کس راولي چې خلکو ته یې د دین تعليم ورکوي؛ ویې ویل له همدې امله عمر ابن عبدالعزيز د لومړیو سلو کلونو په سر کې د مُجَدِّد په توګه راغلی و؛ هیله لرم چې امام شافعي د دوهمو سلو کلونو په سر کې وي.

د ابو سعيد فریابي له لارې ویل شوي چې احمد بن حنبل ویلي دي: الله سبحانه وتعالی د هرو سلو کلونو په سر کې یو څوک ويښ او پوه ګرځوي، چې خلکو ته د سنتو تعلیم ورکوي او پر رسول الله صلی الله علیه وسلم پورې دروغ نفی او لرې کوي او موږ وليدل چې د لومړيو سلو کلونو په سر کې عمر بن عبدالعزيز و او د دويمو سلو کلونو په سر کې امام شافعي.

حاکم په خپل مستدرک کې له ابوالوليد څخه تخريج کړی چې ویلي یې دي: زه له ابوالعباس بن شريح سره په مجلس کې وم، یو شیخ ورته راغلی و او د هغه تعریف یې کاوه، ما واورېدل چې ویل یې: حَدَّثَنَا أَبُو الطَّاهِرِ الْخَوْلَانِيُّ، ثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ وَهْبٍ، أَخْبَرَنِي سَعِيدُ بْنُ أَبِي أَيُّوبَ، عَنْ شَرَاحِيلَ بْنِ يَزِيدَ، عَنْ أَبِي عَلْقَمَةَ، عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ، أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ﷺ، قَالَ:

«إِنَّ اللَّهَ يَبْعَثُ عَلَى رَأْسِ كُلِّ مِائَةِ سَنَةٍ مَنْ يُجَدِّدُ لَهَا دِينَهَا»

ژباړه: «الله سبحانه وتعالی د هرو سلو کلونو په سر کې داسې یو کس رالېږي چې د هغه دين تجديد کړي.»

نو اې قاضي، زیری مې درباندې! الله سبحانه وتعالی د لومړیو سلو کلونو په سر کې عمر ابن عبدالعزيز رالېږلی و او د دويمو سلو کلونو په سر کې یې محمد بن ادريس شافعي رالېږلی دی...

حالفظ ابن حجر ویلي دي؛ له دې ښکاري چې دغه حدیث هغه وخت مشهور و.

ج. کله ویل کېږي چې (رأس الشئ) په لغت کې د (اوله) په معنی دی؛ نو موږ څنګه غوره بولو چې د هرو سلو کلونو له سر څخه موخه د هغه پیل نه، بلکې پای دی؟ ځواب دا دی چې د یو شي سر لکه څرنګه چې په لغت کې د شي اول ته ویل کېږي، همدارنګه د شي پر اخر هم معنی شوی. په تاج العروس کې ویل شوي؛ (رأس الشئ) یعنې طرفه او د ځینو په قول ویل شوي چې د هغه آخر دی. په لسان العرب کې راغلي (خرج الضب مرائسها؛ سمسارې خپل سر «اخر یې» راوويست) او ځينې وخت ویل کېږي «ذنب ها» یعنې خپل اول یا خپل آخر یې راوويست. نو لکه څرنګه چې راغلي دي، د شي سر په لغت کې د هغه د اول په معنی دی. د طرف په معنی هم راغلی؛ چې د لومړیو سلو کلونو له سر څخه موخه د هغو پيل یا پای دی؛ خو موږ هغې قرینې ته اړتیا لرو چې په حديث کې مقصود معنی افاده کړي او د هغې په وسیله معلومه شې چې د لومړیو سلو کلونو له سر څخه موخه پیل دی که پای؟ له شک پرته په ذکر شوو روایاتو کې مرجح قرائن شته؛ ځکه چې عمر ابن عبدالعزيز د لومړیو سلو کلونو مُجَدِّد و او په ۱۰۱ هـ.ق کال کې وفات شو او امام شافعي د دوهم مُجَدِّد په توګه چې په ۲۰۴هـ.ق کال کې وفات شو. دغه ټول مرجح واقعیت دی چې په دغه حدیث کې یې معنی د سلو کلونو پیل نه؛ بلکې پای دی.

نو زه دا نظر غوره ګڼم چې په حدیث شريف کې د (رَأْسِ كُلِّ مِائَةِ سَنَةٍ) معنی د هرو سلو کلونو پای دی.

۳. له (من) څخه موخه واحد فرد دی که ډله؟ ځکه حديث داسې راغلی  دی: «يبعث لهذه الأمة... من يجدد لها دينها» که (من) په دغه حديث کې د جمع په مانا وی، خامخا یې فعل "من يجددون" د جمع په بڼه ذکر کېده؛ خو د (یجدد) فعل مفرد راغلی. داسې هم کېږي چې (من) کلیمه د جمع لپاره ذکر شي او وروسته فعل یې مفرد راشي؛ خو زه دا خبره سمه بولم چې دلته (من) د مفرد په معنی دی، ځکه چې په مفرده بڼه د (یجدد) فعل قرینه راغلې؛ دغه راز زه دا نظر غوره بولم چې (من) دلته د افرادو په معنی راغلی؛ خو دا د قطعي په معنی نه ده؛ که څه هم وروسته فعل یې مفرد دی. ځکه داسې کسان شته چې (من) د جماعت په معنی تفسيروي او د دغو روایاتو پر اساس په هرو سلو کلونو کې د علماوو ډلې د مُجَدِّدینو له ډلې شمېري؛ خو دغه خبره مرجوح او کمزورې ده؛ لکه یادونه مې چې وکړه.

نو زه دا نظر غوره بولم چې (من) پر واحد دلالت کوي؛ یعنې په حديث کې مُجَدِّد یو عالم، با تقوی، پاک او د نورو نېکو اوصافو لرونکی کس دی.

۴. د تېرو پېړیو د مُجَدِّدينو د نومونو د شمېر په اړه باید ووایم؛ په دې اړه ډېر روایات راوړل شوي چې تر ټولو مشهور یې «ارجوزة السیوطي» کتاب دی؛ په دغه کتاب کې د نهمې پېړۍ لپاره هم مُجَدِّدین شمېرل شوي دي او له الله سبحانه وتعالی څخه غواړو چې هغه نهم مُجَدِّد وي؛ په دغه کتاب کې ځینې ذکر شوي موارد دلته راوړم:

د نظر په اتفاق سره په لومړۍ پېړۍ کې د مسلمانانو عادل خليفه عمر مُجَدِّد و او په دوهمه پېړۍ کې امام شافعي مُجَدِّد و؛ ځکه هغه په علومو کې لوړ مقام درلود. په پنځمه پېړۍ کې استاد یعنې غزالي و چې په اړه یې اختلاف  شوی دی. په اوومه پېړۍ کې د نظر په اتفاق سره ابن دقيق العيد د حمیده اخلاقو څښتن؛ دا نهمه پېړۍ ده او په دې کې اختلاف نشته چې وروسته به هم هادي او مُجَدِّد راشي. هيله ده چې په دې پېړۍ کې زه مُجَدِّد وم؛ ځکه د الله سبحانه وتعالی پر له فضل څخه باید نهیلي نه شو. په دې اړه نور نظریات هم شته.

۵. ایا پر دې پوهېدی شو چې په ۱۴مه پېړۍ کې چې د ۱۳۹۹ هـ.ق کال، د ذي الحجې په ۳۰مه پای ته ورسېده، د خلکو د دین مُجَدِّد څوک دی؟

د مشهورو او معتبرو علماوو نظرونو ته مې کتنه وکړه او دې پایلې ته ورسېدم چې د هرو سلو کلونو پیل د هغوی پای دی. نو عمر بن عبدالعزيز په ۶۱ هجري کې تولد او د ۱۰۱ هـ.ق کال د سلو کلونو په اول کې وفات شو. امام شافعي په ۱۵۰ هـ.ق کال کې تولد او د دويمو سلو کلونو په سر کې وفات شو؛ یعنې له دوی څخه هر یو د پېړۍ په جریان کې تولد شوي او په اواخرو کې یې مشهور او همدا راز د هغې پېړۍ په اواخرو کې وفات شوي دي. لکه چې ومې ویل؛ زه همدا تفسير غوره ګڼم؛ ځکه د معتبرو او معروفو علماوو په نزد دا خبره مشهوره وه چې عمر بن عبدالعزيز د لومړۍ پېړۍ مُجَدِّد و او امام شافعي د دويمې پېړۍ مُجَدِّد و.

نو زه غوره ګڼم چې علامه شیخ تقی الدين نبهاني رحمه الله د څوارلسمې پېړۍ مُجَدِّد وي؛ هغه په ۱۳۳۲ هـ.ق کال کې تولد شوی او د همدې څوارلسمې پېړۍ په اواخرو کې مشهور شو، په ځانګړې توګه کله چې یې د ۱۳۷۲ هـ.ق کال په جمادي الثاني میاشت کې حزب التحرير تاسیس کړ او په ۱۳۹۸ هـ.ق کال وفات شو. هغه مسلمانان د یوې برخلیک ټاکونکې قضیې پر لور یعنې د راشده خلافت د اقامې په تاسیس سره اسلامي ژوند ته راوبلل، چې دغه دعوت یې د مسلمانانو په ژوند او د هغه په اجتهاد او هڅو کې ډېر لوی اغېز درلود، په داسې توګه چې په اوسني عصر کې د خلافت مسله د ټولو مسلمانانو پر غوښتنه بدله شوې. الله سبحانه وتعالی دې پر ابو ابراهيم (تقي الدين نبهاني) او د هغه پر  ورور ابو یوسف (عبد القديم زلوم) ورحمېږي او هغوی دې له انبیاوو، صديقينو شهداوو او صالحينو سره محشور کړي؛ دوی څومره نېک او غوره ملګري دي!

دا هغه څه دي چې زه یې غوره ګڼم او ترجیح ورکوم. زما ورور ابا مومنه، الله سبحانه وتعالی تر ټولو ښه پر حق او صواب پوه دی او د هغه سبحانه و تعالی پر وړاندې دا غوره مقام دی.» (د تېرې پوښتنې ځواب پای ته ورسېد)

درېیم: ستاسو د پوښتنې په اړه (کله چې د پېړۍ مُجَدِّد جليل القدر عالم تقی الدين نبهاني وي، ایا د هغه جليل القدر عالم رحمه الله په مړينې سره تجديد پای ته رسېږي او که د هغه حزب په شتون کې چې د هغه فکر لېږدوي، بیا هم تجديد دوام لري؟) ځواب دا دی چې له هغه څه سره سم چې پورته مې توضېح کړل، د تجديد پروسه د (یوه عالم، با تقوی، پاک او د نورو نېکو صفاتو درلودنکي) کس په شتون سره رامنځته کېږي او د هغه له وفات سره د تجديد موضوع پای ته رسېږي؛ خو دا د تجديد د اغېز د ختمېدو معنی نه لري؛ بلکې اغېز یې د مسلمانانو راتلونکو نسلونو ته پاتې کېږي؛ دا تر هغه وخته دوام کوي چې د وخت په تېرېدو د فهم او پلي کولو په برخه کې خلل رامنځته شي. هغه وخت الله سبحانه وتعالی د ورپسې پېړۍ په پای کې یو ځل بیا څوک رالېږي چې د امت دین تجدید کړي، یعنی د پنځلسمو سلو کلونو په سر کې؛ دا چاره داسې ده لکه پورته مو چې د الله سبحانه و تعالی په خوښه واضح او تفسیر مو یې بیان کړ. بیا هم الله سبحانه و تعالی تر ټولو ښه پوهېږي چې څوک به  مُجَدِّد وي.

دا هغه نظر و چې زه یې په دې مسله کې غوره ګڼم او الله سبحانه وتعالی تر ټولو غوره عالم او حکيم دی!

ستاسو ورور عطأ ابن خليل ابوالرشته

۱۴۴۴هـ.ق کال، د شوال ۲۶مه

۲۰۲۳م کال، د مې ۱۶مه

ژباړن: فریدون محتاط

د مطلب ادامه...

د حزب التحریر، اسلام ته يې د دعوت، خلافت او منهج په اړه يې پوه شئ!

  • خپور شوی په سیاسي
د حزب التحریر، اسلام ته يې د دعوت، خلافت او منهج په اړه يې پوه شئ!

د ۲۰۲۳م کال د مې په ۱۰مه بېلابېلو رسنیو راپورونه ورکړي چې د هند په دوو ښارونو؛ بهوپال او حیدراباد کې شاوخوا ۱۶ مسلمانان نیول شوي. په دغو راپورونو کې پر حزب التحریر تور پورې شوی او یو «ترهګر» سازمان یاد شوی چې د هند پر وړاندې د جګړې نیت لري. په راپورونو کې د ځینو «بهرنیو» استخباراتي ادارو په ګډون، بېلابېلې استخباراتي ادارې د «نامعلومو» سرچینو په توګه ماخذ نیول شوي. له نیول شوو کسانو سره د حزب التحریر له لوري چاپ شوي کتابونه د تورونو اساس بلل شوي. له هغه وخت راهیسې په انلاین ډول بېلابېل تورونه خپرېږي؛ ځینې یې دغه ۱۶ نیول شوي مسلمانان په تامیل ناډو ایالت کې د حزب التحریر د غړو له هغې قضیې سره تړي چې اوس روانه ده. ان ځینو مشهورو هندي رسنیو؛ لکه India Today او Economic Times هم هغه اصول تر پښو لاندې کړل چې پر خپلو وېبپاڼو یې دغه ډول راپورونه خپاره کړي. دوی پرته له دې چې د حزب التحریر په اړه لومړني حقیقتونه وګوري، ورکړل شوی «روایت» یې خپور کړ. دلته غواړو د خلافت او حزب التحریر لنډه پیژندنه وړاندې کړو. حزب التحریر یو سیاسي حزب دی چې رسول الله صلی علیه وسلم یې د خپل کار الګو ګرځولی او د هغه پر منهج په اسلامي نړۍ کې د خلافت د بیا تاسیسولو لپاره کار کوي.

خلافت: خلافت د حکومتولۍ نظام یا سیسټم کوم ناپېژانده سیسټم نه دی چې نړۍ یا د هند خلک ورسره اشنا نه وي. د حکومتولۍ دغه سیسټم څو پېړۍ پر هند واکمن و او د دغه سیسټم تر واکمنۍ لاندې هند خپله زرینه دوره پیل کړه. دغه اسلامي نظام د هند امنیت، خوندیتوب او سوکالي ډاډمنه کړه؛ دغه وخت هند د نړۍ د خوراکي توکو ټوکرۍ بلل کېده. هند د نړۍ د ټول تولید ۲۵ سلنه برخه تولیدوله. خلافت په اسلام کې د حکومتولۍ نظام دی چې اساس یې پخپله رسول الله صلی الله علیه وسلم په مدینه منوره کې کېښود. رسول الله صلی علیه وسلم د دغه دولت مشري کړې او تر ده وروسته یې دوام موندلی. په دغه سیسټم کې خلیفه د ټولو هغو سیمو د مشرۍ لپاره ټاکل شوی کس دی، چې د خلافت قلمرو ګڼل کېږي؛ په دغه قلمرو کې هم مسلمانان شاملېږي او هم ذمي. خلیفه دا واک لري چې (کله په واک کې وي) خپل وزیران، قاضیان او همدارنګه د بېلابېلو اداري څانګو یا ریاستونو مشران وټاکي او دوی په یادو چارو کې د خلیفه استازیتوب کوي. خلیفه د سلا مشورې لپاره یو مجلس ټاکلی شي چې د شورا (دامت مجلس) ورته وايي. په اسلامي نظام کې پر مسلمانانو د شریعت د پلي کولو عمومي مسولیت په ټولیز ډول د مسلمانانو له لوري د مسلمانانو خلیفه ته د بیعت له لارې ورکول کیږي. خلیفه مکلف دی چې شریعت (له قانون او حدیث څخه اخیستل شوی قانون) پلی کړي. شرعي احکام شخصي او عامه چارې تنظیموي. عامه چارې د حکومتولۍ، اقتصاد، ټولنې او نړیوالو اړیکو مسلې تنظیموي. د شخصي چارو په تړاو؛ په دين او عبادت کې هيڅ جبر نشته او هغه شخصي چارې چې په حکومتولۍ، اقتصاد او  ټولنې پورې تړلې وي، له شرعي احکامو سره سمې تنظیمېږي.

د خلافت تاریخ: دا یو تاریخي ثابت شوی حقیقت دی چې د اسلامي نړۍ لپاره د حکومتولۍ د نظام په توګه خلافت د پیغمبر صلی علیه وسلم له وخت وروسته له مدینې څخه پیل او تر ۱۹۲۴ کال پورې یې دوام وکړ او په همدغه کال په ترکیه کې د مصطفی کمال لخوا رسماً له منځه یووړل شو. که په لنډه توګه ووایو؛ له لومړیو پنځو خلیفه ګانو وروسته چې د رسول الله صلی علیه وسلم اصحاب وو، خلافت په نننۍ سوریه کې د امویانو، له هغه وروسته په ننني عراق او ایران کې د عباسیانو او ورپسې په نننۍ ترکیه کې د عثمانیانو لاس ته ولوید. تر واحد خلیفه لاندې خلافت ته دوام ورکول د رسول الله صلی الله علیه وسلم په احادیثو کې په څرګند ډول ثابت دي او د دې کار نه ترسره کول د ټولو مسلمانانو د ګنهکاریدلو لامل کیږي. په تاریخ کې څو ځله د لنډ وخت لپاره د واحد خلیفه د شتون په اړه بحثونه راپورته شوي او د راتلونکو نسلونو له لوري حل شوي دي. کله چې د ۱۹مې پیړۍ د صنعتي انقلاب په پایله کې اروپايي دولتونو استعماري پرمختګ پیل کړ؛ په افریقا او اسیا کې د خلافت د قلمرو اړوندې ځینې سیمې د دغو اشغالګرو دولتونو له لوري اشغال شوې، خو په ټوله کې خلافت -چې هغه وخت یې مرکز په ترکیه کې و- مقاومت کاوه. په ۱۹۱۴ کال کې د لومړۍ نړیوالې جګړې پر مهال خلافت له جرمني سره یو ځای شو چې د برتانیې او فرانسې پر وړاندې جګړه وکړي. په جګړه کې تر ماتې وروسته په خلافت پورې تړلې سیمې په بېلابېلو اداري واحدونو وویشل شوې. دغه اداري واحدونه وروسته پر هغو ناکامو دولتونو بدل شول، چې نن ورځ په شمالي افریقا، منځني ختیځ او  اسیا کې د بېلابیلو لویو اسلامي هیوادونو په نوم پیژندل کیږي. که هند ته ځانګړې اشاره وکړو؛ له ۱۹۱۸ (له لومړۍ نړیوالې جګړې وروسته) تر ۱۹۲۴ پورې د خلافت د پایښت په اړه ډاډ کم و؛ د هند په ګډون د ټولې نړۍ د مسلمانانو لویه اندېښنه دا وه چې خلافت څنګه وپایي. دغه وخت په هند کې د خلافت غوښتنې مشهور غورځنګ پیل شو؛ د دغه غورځنګ په پیلوونکو کې د علي وروڼو (مولانا شوکت علي او محمد علي جوهر) پشان د مسلمانانو مشران وو چې ان نا مسلمانانو یې د خلافت غوښتنې د غږ ملاتړ کاوه. دا هغه وخت و چې مهاتما ګاندي د ۱۹۲۱ کال په جون کې په «ځوان هند» اونیزه کې لیکلي چې ان که په هند کې کوم مسلمان نه وي هم، باید د ټولو احتمالي ګواښونو پر وړاندې د خلافت دفاع وشي. د استعمار د بې عدالتیو په له منځه وړلو کې د خلافت د رول په اړه د هغه نظر خورا څرګند و. په تېرو ۱۴۰۰ کلونو کې د نړۍ په ګوټ ګوټ کې په ډېرو ژبو د خلافت او د هغه د شرعي احکامو په اړه پرېمانه کتابونه ليکل شوي چې په کتاب پلورنځیو او انټرنېټ کې د لاسرسي وړ دي. پر دې سربېره؛ لکه څنګه چې د الله سبحانه و تعالی قانون دی چې د حق او باطل ترمنځ مبارزه دوام لري؛ باطل لوری له پېړیو راهیسې خپلو ماشومانو ته درواغ تدریسوي او د انسانانو د ژوند په ښه کولو کې د اسلام د حکومتولۍ ستر رول له پامه غورځوي. له بلې خوا با انصافه خلک هم شته چې دا یې درک کړې چې ټول بشر د اسلام او مسلمانانو پوروړی دی؛ ځکه چې د بشر په ژوند کې یې مثبت بدلون راوړی.

حزب التحریر: حزب التحریر هغه سیاسي حزب دی چې په ۱۹۵۳ کال کې د جلیل القدر عالم، سیاسي مفکر او قاضي شیخ تقي الدین نبهاني له خوا جوړ شو. دغه حزب د پیغمبر صلی علیه وسلم د سیرت پر اساس په اسلامي هیوادونو کې د اسلام د حکومتولۍ د نظام (خلافت) د بیا تاسیس لپاره د عامه افکارو د رامنځته کولو لپاره کار کوي. په دغو هڅو او دعوت کې د معاصرو ستونزو د حل لپاره د اسلامي حل لارو وړاندې کول، سیاسي فعالیت او په پای کې په اسلامي هیوادونو کې د سیاسي بدلون د رامنځته کولو لپاره له وسلې پورته کولو پرته کار کول شامل دي. په هغو هېوادونو کې چې د مسلمانانو شمېر کم دی او لږکي ګڼل کېږي؛ حزب د دغو مسلمانانو ټولنه هڅوي چې له اسلام څخه دفاع او د خپل اسلامي هویت ساتنه وکړي. په فعالیت کې یې له شرعي اړخه د معاصرو اقتصادي، ټولنیزو او د حکومتولۍ د ستونزو لپاره د اسلامي حل لارو څېړل، د هغو واکمنانو د بې عدالتیو پر وړاندې د ټولنې د ټولو خلکو ويښول شامل دي، چې ډیری یې د استعماري دولتونو له ملاتړ څخه برخمن دي او نه پریږدي چې په اسلامي نړۍ کې د مسلمانانو د سیاسي احیا لپاره کار وشي. حزب په نړیواله کچه د خلکو راپورته کولو لپاره په خپله طریقه کې د خپل شرعي مکلفیت پر اساس له فکري وسیلو څخه کار اخلي. د سیاسي بدلون د رامنځته کولو لپاره د افرادو یا ډلو لخوا هر ډول تاوتریخوالی د خپل غوره کړي منهج خلاف بولي. حزب د شرعي اصولو پر بنسټ خپل اساسي قانون مسوده خپره کړې او راتلونکي خلافت ته یې د سپارښتنې په توګه تیار او د لاسرسي وړ کړی. که هېوادونه د حزب پر وېبپاڼو او خپروونکو بندیزونه ونه لګوي، افکار او نظرونه یې عمومي او ټولو ته ښکاره دي او د هغه څه تر شا بل مخالف نظر نه لري چې عمومي یې خپروي. حزب د خپلو غړو لپاره شرط دا اېښی چې له حزب سره به کار کوي. حزب التحریر نن ورځ د ځینو نا اسلامي هېوادونو په ګډون تر ۴۰ زیاتو هېوادونو کې فعالیت کوي او له تاسیس راهیسې یې له خپل منهج څخه  هېڅ ډول انحراف نه دی کړی.

اې خلکو! حزب التحریر هېڅکله خپلو خلکو ته درواغ نه وايي او موخه یې داده چې بشر د پانګوالۍ له غلامۍ او د خپلو اخلاقو له زوال (انحطاط) څخه د هغه اسلامي عدالت تر چتر لاندې وژغوري، چې هېڅکله پر خلکو ظلم نه کوي. دا کار د هغو پیغمبرانو او رسولانو په پیروۍ کوي چې مشري یې د کائناتو د سرور محمد صلی الله علیه وسلم پر غاړه ده او د خپل کار په بدل کې له خلکو د څه تمه نه لري. حزب التحریر د ظالمانو له بې عدالتۍ څخه نه وېرېږي او نه هم د ملامتونکو د ملامتۍ پروا ساتي. حزب التحریر پوهېږي چې غرب او د دوی غلامان هڅه کوي چې د هغه متمدن بدیل د لټون لپاره د خلکو مخه ونیسي چې نړۍ د حرص، ګډوډۍ او سیکولر نژاد پرستۍ له منګولو څخه ژغوري. نو دغه شیطاني قوت غواړي چې د اسلام او حزب التحریر – چې د اسلام حامل دی- حقیقت د خلکو له سترګو پټ کړي. دوی د اسلام او حزب د نوم بدولو کوښښ کوي چې د نړۍ مظلوم خلک له هغه خیر څخه بې برخي کړي چې د حزب التحریر په لاسونو کې دی. له شک پرته هغه څه چې حزب التحریر یې لري، د بشر لپاره لوی خیر او د اوسني نړیوال نظم لپاره هغه متمدن بدیل دی، چې خلک د انسانانو په لاس جوړو شوو نظامونو په پایله کې رامنځته شوو مصیبتونو څخه ژغوري.

[هُوَ الَّذِي أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدَى وَدِينِ الْحَقِّ لِيُظْهِرَهُ عَلَى الدِّينِ كُلِّهِ وَلَوْ كَرِهَ الْمُشْرِكُونَ]

ژباړه: «هغه، هغه ذات دی چې خپل رسول یې له هدایت (قران) او حق دین سره لېږلی دی، ترڅو هغه پر ټولو دینونو برلاسی کړي، که څه هم پر مشرکانو دا کار سخت تمامیږي.» [توبه:۳۳]

حزب التحریر – هند

۱۴۴۴هـ.ق، د ذولحجې ۵مه

۲۰۲۳م کال، جمعه، د جون ۲۳مه

د مطلب ادامه...

د رسول الله صلی الله علیه وسلم ځورول

د رسول الله صلی الله علیه وسلم ځورول

(ژباړه)

له انس رضی الله عنه څخه روایت دی چې رسول الله صلی الله علیه وسلم وفرمایل:

«‏لَقَدْ أُخِفْتُ فِي اللَّهِ وَمَا يُخَافُ أَحَدٌ وَلَقَدْ أُوذِيتُ فِي اللَّهِ وَمَا ‏يُؤْذَى أَحَدٌ وَلَقَدْ أَتَتْ عَلَيَّ ثَلَاثُونَ مِنْ بَيْنِ يَوْمٍ وَلَيْلَةٍ وَمَا لِي‏ ‏وَلِبِلَالٍ‌‏طَعَامٌ يَأْكُلُهُ ‏ذُو كَبِدٍ ‏إِلَّا شَيْءٌ‏ ‏يُوَارِيهِ إِبْطُ ‌‏بِلَالٍ» (قَالَ‏ ‏أَبُو عِيسَى ‏هَذَا‏ ‏حَدِيثٌ حَسَنٌ صَحِيحٌ)

ژباړه: د الله په لاره کې دومره ګواښل شوی یم، چې هېڅوک نه دي ګواښل شوي او دومره ځورول شوی یم، چې بل څوک نه دي ځورول شوي. دېرش شپې او ورځې مې داسې تېرې کړې، چې ما او بلال حتی دومره غذا نه درلوده، چې یو ژوندی موجود یې دې وخوري؛ پرته له هغه څه چې بلال پخپل څنګ کې پټ کړي وو.

د ترمذي په شرحه تحفة الأحوذي کې په کم بدلون سره راغلي دي:

د رسول الله صلی الله علیه وسلم دغه خبره (لقد أخفت)، د إخافة د ریښې له مخې په دې معنا ده، چې په شکنجه او قتل سره وګواښل شوم. دغه خبره یې (و ما یخاف) يعنې هغسې چې زه وګواښل شوم، بل څوک نه دي ګواښل شوي. د (لقد اوذیتُ) عبارت له ایذاء مصدر څخه اخیستل شوی، یعنې په خبرو له ګواښلو وروسته په عملي ډول وځورول شوم. (فی الله) یعنې د الله د دین د اظهار او اعلاء کلمةالله په لاره کې. د رسول الله صلی الله علیه وسلم دا خبره (أحد) یعنې هېڅ انسان په دغه وخت کې او (لقد أتت) یعنې تېرې شوې.

طبیبی د رسول الله صلی الله علیه وسلم د دغې خبرې (ثلاثون من بین یوم و لیلة) په شرحه کې وایي: دا یو هراړخیز ټینګار دی؛ یعنې په بشپړه توګه پرله‌پسې دېرش شپې او ورځې. هدف دا دی چې بلال په دغه وخت کې له ما سره ملګری و او یوازې لږه غذا مو درلوده، چې بلال به پخپل څنګ کې پټوله. د مختلفو روایتونو له مجموعې څخه چې د «معیشة الرسول صلی الله علیه وسلم و اهله» تر باب لاندې د رسول الله صلی الله علیه وسلم د ژوند د سختیو او اسانیو په اړه راغلي دي، وړاندې یادونه شوې ده.

کله چې ام المؤمنین خدیجه بنت خویلد رضي الله عنها  ولیدل، چې رسول الله صلی الله علیه وسلم د اسلام د دعوت په لار کې ځورول کېږي، نو رسول الله صلی الله علیه وسلم ته یې د زړه‌سوي له مخې وویل: یو څه ارام او استراحت وکړه، اې د کاکا زویه!

رسول الله صلی الله علیه وسلم وفرمایل: «لا راحة بعد الیوم؛ له نن ورځې وروسته استراحت نشته (اې خدیجې).»

د رسول الله صلی الله علیه وسلم د دعوت موضوع تر دې لویه وه، چې د هغې لپاره دې په ارامۍ او راحتۍ فکر وکړي. د دعوت لپاره کوښښ کول همدومره ستخي لري لکه د هغه د حمل کولو پرمهال چې سختي وي؛ یعنې که چېرې دعوتګر په دعوت کې د خپل مسوولیت په لټه کې شي او د خپل کار ارزښت درک کړي، نو دا به ورته معلومه شي چې د دعوت مخته وړل او په دې لاره کې هڅه کول له استراحت او ارام سره په ټکر کې دي.

اوس د دې وخت را رسېدلی دی، چې ټول مسلمان نران او ښځې باید دغه لوی هدف یعنې د راشده خلافت بیا ځلي تاسیس ته د رسېدو لپاره شپه او ورځ هڅې وکړي؛ هغه خلافت چې په نږدې راتلونکي کې یې د الله سبحانه و تعالی په مرسته ژمنه شوې ده! هو، دوی ستاسو او اسلام دښمنان دي؛ چې امت يې د ازبکستان په زندانونو کې پر مسلمانو ښځو له تېري نيولې په غزه کې د ماشومانو تر وژلو پورې له ډول ډول عذابونو او ربړونو سره مخ کړی دی.

هو؛ دوی ستاسو دښمنان دي چې زموږ د دین د له منځه وړلو لپاره شپه او ورځ هڅې کوي! دوی زموږ مسلمانانو په ژوند کې جاوسوسي کوي، موږ نیسي، وژني او ګمراه کوي؛ ناوړه حکام را باندې حاکموي، که څه هم له موږ څخه نه دي، چې زموږ په نامه دې خبرې وکړي او یا دې زموږ په خوښه حاکمیت وکړي! دوی زموږ غوښتنې تحریفوي او زموږ مشران څاري او نیسي یې! دوی دا هیله لري چې د خلافت اواز باید په نطفه کې ختم کړي! ایا موږ باید تر دوی وړاندې جدیت غوره نه کړو؟ ایا موږ باید تر دوی وړاندې همت ونه کړو؟ ایا هغه وخت نه دی را رسېدلی چې خپل ځان او خپلې کورنۍ ته د رسول الله صلی الله علیه وسلم هغه خبره ور یاده کړو، چې د وحې له نزول او د دغه دروند امانت له درک سره سم یې خپلې مېرمنې ته وویل: «له نن وروسته نور راحت نشته دی!» هو، موږ د ځان په قربانۍ کې تر دوی ډېر لومړیتوب لرو!

دوی د باطل او موږ د حق لښکر غړي یو! دوی د کفر، فسق او نفاق پیروان دي او موږ د تقوا، عزت او عفت څښتنان یو! دوی د دنیا بندګان دي او موږ د هغه خلافت سرتېري یو چې د الله په امر سره به تاسیس شي! دوی د نورو خلکو په ناموس، ځان، وینې او عزت معامله کوي او موږ بیا عدل پلی کوو چې هېڅکله به زیان ونه کړي! له هغه چا سره معامله کوو چې د ځمکې او اسمانونو پاچاهي یې په لاس کې ده او په دې هیله چې د دنیا او اخرت عزت د الله تعالی له لوري ترلاسه کړو!

ژباړن: صهیب منصور

د مطلب ادامه...

د عامه مصالحو لپاره د کارکوونکي ټاکل

د عامه مصالحو لپاره د کارکوونکي ټاکل

(ژباړه)

بخاري پخپل صحیح کې له ابن عباس رضي الله عنه څخه راویت کړی، چې وایي:

«أَنَّ نَفَرًا مِنْ أَصْحَابِ النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ مَرُّوا بِمَاءٍ فِيهِمْ لَدِيغٌ أَوْ سَلِيمٌ فَعَرَضَ لَهُمْ رَجُلٌ مِنْ أَهْلِ الْمَاءِ فَقَالَ هَلْ فِيكُمْ مِنْ رَاقٍ إِنَّ فِي الْمَاءِ رَجُلًا لَدِيغًا أَوْ سَلِيمًا فَانْطَلَقَ رَجُلٌ مِنْهُمْ فَقَرَأَ بِفَاتِحَةِ الْكِتَابِ عَلَى شَاءٍ فَبَرَأَ فَجَاءَ بِالشَّاءِ إِلَى أَصْحَابِهِ فَكَرِهُوا ذَلِكَ وَقَالُوا أَخَذْتَ عَلَى كِتَابِ اللَّهِ أَجْرًا حَتَّى قَدِمُوا الْمَدِينَةَ فَقَالُوا يَا رَسُولَ اللَّهِ أَخَذَ عَلَى كِتَابِ اللَّهِ أَجْرًا فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ "إِنَّ أَحَقَّ مَا أَخَذْتُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا كِتَابُ اللَّهِ» (رواه بخاري: 5737)

ژباړه: د رسول الله صلي الله عليه وسلم څو تنه اصحاب د اوبو له سيمې تېرېدل چې د دغه ځای په خلکو کې یو لړم چيچلی يا مار چيچلی و، نو د دغو خلکو يو تن اصحابو ته راغی او ويې ويل: ایا په تاسو کې دم کوونکی شته؟ ځکه دلته یو کس مار یا لړم چیچلی دی. یو صحابي ورسره روان شو او د فاتحې سورت یې د څو پسونو په بدل کې ورباندې ولوست. هغه کس روغ شو او ده هم پسونه د خپلو ملګرو په لوري راوستل، دوی دغه کار ناسم وباله او ویې ویل: تا د الله د کتاب (د لوستلو) په بدل کې مزد واخیست، تر دې چې مدینې ته را ورسېدل. هلته یې وویل: اې رسول الله! ده د الله د کتاب (د لوستلو) په بدل کې مزد اخیستی دی. رسول الله صلی الله علیه وسلم وفرمایل: «تاسو د هغه څه وړ یئ، چې د الله د کتاب (د لوستلو) په بدل کې مو د مزد په توګه اخیستي دي.»  

"رقاه" دم يې کړ. "الشاء" د شاة جمع ده، چې پسه ته ويل کېږي. "برأ یا برئ" له نارغۍ څخه روغ شو.

له دغه حدیث څخه ښکاري چې د نورو چارو په څېر د عبادت په بدل کې هم مزد اخیستل روا دي. لکه څنګه چې دغه کس یو ناروغ د قرآن (فاتحې سورت) په تلاوت سره دم کړ او په بدل کې یې مزد ترې واخیست، چې رسول الله صلی الله علیه وسلم ورڅخه منعه نه کړ؛ بلکې بیانوي چې د قرآن لوستلو په بدل کې هم مزد اخیستل مستحب دي.

د قرآن لوستلو په بدل کې مزد اخیستل یوازې په دعا ویلو سره نه دي، بلکې د قرآن تدریس هم پکې شاملېږي. پر همدغه اساس هغه څوک چې مصروفیت یې د قرآن تدریس وي او کومې پیسې چې له دې لارې لاسته راوړي، د – خدای په مرسته- حلالې او پاکې دي. عمر رضی الله عنه د قرآن لپاره معلمان وټاکل او هغوی ته به یې له بیت المال څخه حقوق ورکول؛ دا موضوع یو بل دلیل دی، چې د عباداتو په بدل کې مزد اخیستل مباح کوي. همدارنګه په دغه حدیث کې راځي، چې د عامه مصلحتونو په بدل کې هم مزد اخیستل کېدای شي. دا چې د مسلمانانو لپاره د قرآن تدریس یو عامه مصلحت دی او عمر رضی الله عنه هم د خلیفه په توګه د قرآن د معلمانو لپاره له بیت المال څخه تنخواوې ټاکلې وې.

د ابن ابي شیبه په مصنف کې له وضین بن عطاء څخه روایت شوی، چې وایي: په مدینه کې دری معلمان وو، چې ماشومانو ته به یې تدریس کاوه، نو عمر رضی الله عنه ټولو ته هره میاشت پینځلس "درهم او یا دیناره" تنخوا ورکوله.

لکه څنګه چې رسول الله صلی الله علیه وسلم د بدر د هغو بندیانو لپاره چې مال یې نه درلود، فدیه داسې وټاکله چې د مسلمانانو پینځلسو اولادونو ته دې لوستل او لیکل ور زده کړي. تعلیم د مسلمانانو یو مصلحت دی او رسول الله صلی الله علیه وسلم به هم هغو بندیانو ته چې دغه مصلحت یې پرځای کاوه، د کار په بدل کې مزد ورکاوه او مزد یې هم له زندان څخه د دوی ازادول وو. دا څرګنده ده چې د بندیانو فدیه پر مسلمانانو پورې اړوند یو غنیمت دی؛ نو د معلم د مزد لپاره د غنیمتونو مصرفول دا ښيي، چې د عامه ګټو او مصلحتونو د مخته وړلو لپاره د کارکوونکي ټاکل روا دي.

طبابت هم یو عامه مصلحت دی، چې د خوندي کولو لپاره یې کارکوونکی ټاکل کېدلی شي؛ لکه څنګه چې رسول الله صلی الله علیه وسلم د مسلمانو ناروغانو د درملنې لپاره یو ډاکتر وټاکه. په ټولنه کې د خلکو مصلحتونه ډېر دي، چې په هغو کې برېښنا، اوبه، مواصلاتي لارې، نقلیه او د اړیکو وسایل، مدرسې/ښوونځي، روغتونونه، د عمومي ځایونو پاکول، د املاکو، مالونو او ډېرو نورو ځایونو ساتنه شامل دي، چې د ټولو لپاره کارکوونکی یا مزدور ټاکل روا او حتی واجب دي؛ ځکه دغه ټول موارد د خلکو مصلحتونه دي، چې له هغو پرته په سم ډول د خلکو ژوند مخته نه ځي. پر همدغه اساس د دغو مصلحتونو خوندي کول او ترسره کول واجب دي، ترڅو د خلکو په ژوند کې اسانتیاوې رامنځته شي؛ ځکه هر هغه څه پخپله واجبېږي، چې له هغو پرته واجب نه ترسره کېږي.

همدارنګه اسلام او د اسلام پیغمبر موږ ته راښودلې، چې که چېرې په اوسني وخت کې عامه مصلحتونو ته پام نه کېږي، مانا یې دا نه ده چې د دغو کارونو ترسره کول د دولت دنده نه ده؛ بلکې لامل یې دا دی چې اسلامي دولت (خلافت) نشته دی او د هغه منهج ځنډېدلی دی. مګر کوم وخت چې اسلام دولت (خلافت) درلود او د هغه احکام یې پلي کول؛ نو د مسلمانانو خلیفه عمر بن خطاب رضی الله عنه داسې خبره وکړه، چې د تاریخ په پاڼو کې تر اوسه ثبت شوې او هېڅکله به محوه نه شي، هغه فرمایي: که چېرې په عراق کې د اوښ پښه وښویېږي، نو زه وېرېږم چې الله به له ما څخه وپوښتي، چې لاره دې ولې نه وه ورته هواره کړې. اې وروڼو یوازې یو اوښ ښيي، نه انسان! د مسلمانانو خلیفه اندېښنه لري، چې که چېرې د هغه په اړه بې‌پروایي وکړي، د الله پر وړاندې به وپوښتل شي. اوس تاسو پخپله فکر وکړئ، چې د انسان په اړه به د خلفاوو توجه څنګه وي.

ایا دا ډول خبره مو د خلیفه لرلو ته نه هڅوي، چې زموږ په اړه له الله تعالی څخه وېرېږي، زموږ مصلحتونه خوندي کوي او زموږ د چارو د ترتیب او تنظیم لپاره مناسب کارکوونکي ټاکي؟ دا کار د مهربانۍ او منت له مخې نه کوي، بلکې د الله تعالی د قهر له وېرې او د هغه سبحانه وتعالی د رضیات د لاسته راوړلو لپاره یې ترسره کوي.

ژباړن: صهیب منصور

د مطلب ادامه...

رسنۍ

رسنۍ

(ژباړه)

اې ربه، له هغه سره د روح القدس په واسطه مرسته وکړه!

مسلم پخپل صحیح کې له ابوهریره رضي الله عنه څخه روایت کړی چې:

«أَنَّ عُمَرَ مَرَّ بِحَسَّانَ وَهُوَ يُنْشِدُ الشِّعْرَ فِي الْمَسْجِدِ فَلَحَظَ إِلَيْهِ فَقَالَ: "قَدْ كُنْتُ أُنْشِدُ وَفِيهِ مَنْ هُوَ خَيْرٌ مِنْكَ" ثُمَّ الْتَفَتَ إِلَى أَبِي هُرَيْرَةَ فَقَالَ: أَنْشُدُكَ اللَّهَ أَسَمِعْتَ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَقُولُ: أَجِبْ عَنِّي اللَّهُمَّ أَيِّدْهُ بِرُوحِ الْقُدُسِ؟ قَالَ: اللَّهُمَّ نَعَمْ» (رواه مسلم)

ژباړه: حسان بن ثابت رضی الله عنه په جومات کې شعر وایه، چې عمر بن خطاب یې له څنګه تېر شو او د سترګو تر کونجو یې هغه ته وکتل (چې شعر مه وایه). حسان وویل: کله چې په دغه جومات کې تر تا غوره کس و، ما هغه وخت هم شعر ویلو. راوي وایي: هغه وخت حسان د ابوهریره رضی الله عنه په لوري مخ واړاوه او ویې ویل: ستا دې په خدای قسم وي، ایا تا واورېدل چې رسول الله صلی الله علیه وسلم وفرمایل: «اې حسان! زما لخوا مشرکینو ته ځواب ورکړه! اې ربه، د جبرائیل په واسطه د حسان مرسته وکړه»؟ ابوهریره رضی الله عنه وویل: هو.

پر مسلم باندې د نووي په شرحه کې راغلي دي؛ له دې خبرې: «إِنَّ حَسَّان أَنْشَدَ الشِّعْر فِي الْمَسْجِد بِإِذْنِ النَّبِيّ صَلَّى اللَّه عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: حسان د رسول الله صلی الله علیه وسلم په اجازه په جومات کې شعر ووایه» څخه څرګندېږي چې په جومات کې د مباح شعرونو ویل روا دي او د هغو شعرونو ویل بیا مستحب دي، چې د اسلام او مسلمانانو د ستاینې او یا د کفارو د رټلو او سپکاوي او یا هم له هغوی سره د جګړې د تشویق په موخه ویل کېږي؛ لکه هغه شعرونه چې حسان بن ثابت به په جومات کې ویل. همدارنګه له دغه حدیث شریف څخه ثابتېږي چې د هغه چا لپاره دعا کول مستحب دي، چې دغه ډول شعرونه وایي. همداراز دا هم ترې ثابتېږي، چې له کفارو او نورو کسانو څخه په ځانګړو شرایطو کې انتقام اخیستل روا دي. روح القدس، جبرائیل علیه السلام دی.

شعر د هغو رسنیو په څېر دی، چې پر عمومي افکارو اغېز لري او رسول الله صلی الله علیه وسلم د اسلام او مسلمانانو د دفاع او ملاتړ او د کفر او کفارو د بدیو او نیمګړتیاوو د بربنډولو لپاره له شعر څخه استفاده کړې ده.

امام احمد رحمه الله په خپل مسند کې راوړي دي: عبدالرحمن بن کعب بن مالک له خپل پلار څخه روایت کړي، چې رسول الله صلی الله علیه وسلم ته یې وویل: «الله تعالی د شعر د بدۍ په اړه (په شعراء سورة کې) آیت نازل کړی دی»؛ له همدې امله رسول الله صلی الله علیه وسلم وفرمایل:

«إِنَّ الْمُؤْمِنَ يُجَاهِدُ بِسَيْفِهِ وَلِسَانِهِ وَالَّذِي نَفْسِي بِيَدِهِ لَكَأَنَّ مَا تَرْمُونَهُمْ بِهِ نَضْحُ النَّبْلِ»

ژباړه: مومن پخپله توره او ژبې سره جهاد کوي. قسم په هغه ذات چې زما روح د هغه په لاس کې دی، مومن شاعران پخپل شعر سره پر دښمن باندې د غشو په څېر ګوزارونه کوي.

په "سیر أعلام النبلاء" کتاب کې راغلي دي: ابن سیرین ویلي چې د رسول الله صلی الله علیه وسلم شاعران حسان بن ثابت، عبدالله بن رواحه او کعب بن مالک وو. کعب بن مالک به د جګړې یادونه کوله او ویل به یې چې د جګړې پر ډګر به هسې و دغسې کوو او کفار به یې ګواښل. حسان به د هغوی عیبونه او نیمګړتیاوې یادولې او ابن رواحه به هغوی د خپل کفر په خاطر ملامتول.

پر همدغه اساس رسنۍ د دعوت او دولت یوه مهمه برخه ګڼل کېږي، ځکه چې پر خلکو د اغېز، د سلیقو او غوښتنو د پوره کولو او په خلکو کې د باورونو، مفاهيمو او لیدلوریو د رامنځته کولو په برخه کې اساسي رول لري. پخوا هم په دې ډول وې، مګر په اوسني وخت کې یې پرمختګ او اغېز ډېر زیات دی. پر خلکو او د ټولنې پر عامه افکارو د اغېز لپاره له رسنیو څخه د ګټې اخیستنې موضوع له پخوا څخه مشهوره ده او اوس یې یوازې وسایل بدل شوي دي، لکه څنګه چې یو انسان له نورو کسانو سره د اړیکو نیولو او یا پر هغوی د اغېز لپاره له لرې واټن څخه د خبرو له مختلفو اسلوبو څخه استفاده کوي. له همدې امله له خبرو، روایت، وینا، بحث، مناظرې او همدارنګه له ویاړ، ستاینې، هجو، مرثیه، ګواښ او ستونزې څخه په شعر ویلو کې هم ګټه اخلي. انسان له دغو اسلوبو څخه د خبرو پرمهال پر خلکو د اغېز لپاره استفاده کوي، ترڅو د هغو موضوعاتو او افکارو لپاره چې له ځان سره یې لري، د هغوی تر منځ یو عمومي لیدلوری رامنځته کړي. 

پر همدغه اساس په راتلونکي خلافت دولت کې به رسنۍ یوه ځانګړې اداره لري، چې دغه اداره به په مستقیم ډول خلیفه ته راپور ورکوي؛ ځکه خلافت دولت چې د اسلام د حمل مسوولیت پر غاړه لري، باید یو خاص رسنیز سیاست ولري، چې له لاندې ځانګړتیاوو څخه به برخمن وي:

1- د دې لپاره چې اسلام په قوي او اغېزناک ډول وړاندې شي، نو د خلکو ذهنونه باید د اسلام منلو او په هغه کې مطالعې او تفکر ته چمتو شي او همدارنګه د خلافت دولت لپاره باید د اسلامي خاورو یو ځای کول اسانه شي.

2- د رسنیو ډېری مسایل له له دولت سره نږدې اړیکې لري او د هغو خپرول د خلیفه له امر پرته ناروا دي، چې دا موضوعات په لاندې ډول دي:

الف) هر هغه څه چې په نظامي چارو پورې تړاو ولري، لکه د لښکر حرکتونه، د بریالیتوب او یا ماتې خبرونه او نظامي صنایع.

ب) د خبرو اترو، مناقشو او هغو مناظرو اړوند خبرونه خپرول، چې د خلیفه یا د هغه د استازي او د کفري هېوادونو د استازو تر منځ کېږي.

دغه خبرونه باید په مستقیم ډول خلیفه ته ورسېږي، ترڅو تصمیم هغه ونیسي چې کوم شیان باید پټ شي او کوم شیان خپاره او اعلان شي. الله سبحانه وتعالی په نساء سورة کې فرمایي:

﴿وَإِذَا جَاءَهُمْ أَمْرٌ مِنَ الْأَمْنِ أَوِ الْخَوْفِ أَذَاعُوا بِهِ وَلَوْ رَدُّوهُ إِلَى الرَّسُولِ وَإِلَى أُولِي الْأَمْرِ مِنْهُمْ لَعَلِمَهُ الَّذِينَ يَسْتَنْبِطُونَهُ مِنْهُمْ﴾ [نساء: 83]

ژباړه: ‏دوی چې کله د ډاډ او یا وېرې خبر ورسېږي، هغه (د خلکو تر منځ) خپروي. نو که چېرې دغه خلک هغه (خبر) پیغمبر او خپلو مسوولو کسانو ته ووایي، نو پر هغه خبر به یوازې هغه کسان پوه وي، چې په دوی کې دا صلاحیت لري، چې له هغه څخه سمه پایله واخیستلی شي. ‏

3- مګر هغه ورځني خبرونه، سیاسي، فرهنګي او علمي پروګرامونه او نړیوالې پېښې چې پر دولت مستقیم اغېز نه لري، د ژوند د لیدلوري او د نړیوالو اړیکو په برخه کې له دولت سره په ټکر کې نه وي، نو په دې توګه پر دغه ډول رسنیو باندې د دولت څارنه له هغه دوه ډوله نورو رسنیو سره توپیر لري.

پر همدغه اساس د رسنیو دستګاه باید دوې اساسي برخې ولري:

لومړۍ اداره: د دغې ادارې کار په مستقیم ډول د هغو خبرونو ارزول دي، چې پر دولت اغېز لري، لکه نظامي چارې، جنګي صنایع او نړیوالې اړیکې؛ ځکه ترڅو چې رسنیو ته د دغه ډول خبرونو اجازه نه وي ورکړل شوې، په دولتي او خصوصي رسنیو کې نه خپرېږي.

دویمه اداره: دغه اداره نورو خبرونو ته ځانګړې شوې ده او په غیر مستقیم ډول د دغو خبرونو ارزونه کوي. دولتي او خصوصي رسنۍ د دغو خبرونو د خپرولو لپاره هېڅ اجازې ته اړتیا نه لري. پر رسنیو لازمه نه ده چې جواز واخلي، بلکې هر هغه څوک چې د اسلامي دولت تابعیت ولري، کولی شي چې د لوستلو، اورېدلو او لیدلو اړوند رسنۍ جوړې کړي. مګر د رسنیو دستګاه ته د یوې رسنۍ د مسوول لخوا دغه "احوال او خبر" ورکول اړين دي، چې رسنۍ یې جوړه کړې ده. همدارنګه لکه څنګه مو چې وړاندې وویل، د هغو خبرونو د خپرولو لپاره باید اجازه واخلي، چې هغه دولت ته زیان رسوي؛ مګر نور خبرونه بیا له اجازې پرته خپرولی شي.

د رسنۍ څښتن د هر هغه څه مسوول دی، چې د رسنۍ له لارې یې خپرېږي او د هر ډول شرعي تخلف په پایله کې د ټولنې د عادي وګړي په څېر چلند ورسره کېږي. کله چې اسلامي دولت تاسیس شي، هغه مهال به داسې قانون صادر کړي چې له شرعي احکامو سره سم به د دولت د رسنیز سیاست عمومي چوکاټ ترسیم کړي. دغه دولت به د رسنیز خدمت له لارې د اسلام، مسلمانانو او اسلامي ټولنې له ګټو سره سم حرکت کوي. هغه اسلامي ټولنه چې د الله په رسۍ یې منګولې لګولې وي، خیر او نیکي پکې ځای نیسي او فاسد افکار او ګمراه‌کوونکي فرهنګونه پکې ځای نه لري؛ دغه اسلامي ټولنه د فتنې مخه نیسي، خیر او سلامتي خپروي او د الله سبحانه وتعالی تسبیح وایي.

صهیب منصور

د مطلب ادامه...

روسیه د مهار او خپلواکۍ سیاست تر منځ او نړۍ ته د دې شخړې خطرونه

  • خپور شوی په سیاسي
روسیه د مهار او خپلواکۍ سیاست تر منځ او نړۍ ته د دې شخړې خطرونه

 (لومړۍ برخه)

(ژباړه)

روسیه د منحل شوي پخواني شوروي اتحاد پاتې شونې یا د سوسیالېستي نظامي بلاک او د «وارسا» تړون پاتې شونې او یا هم د نړۍ دویم قطب دی؛ لکه څنګه چې د دغه تړون له پیله یعنې له ۱۹۵۵م کال څخه بیا یې تر پایه یعنې ۱۹۹۱م کال پورې د غرب، پانګوالې ایډیولوژۍ او د هغه د بهرني سیاست سیال و. شوروي اتحاد تر منحل کېدو او پاشل کېدو وړاندې د ځمکې ۱۵سلنه خاوره اشغال کړې وه، چې تقریبا د شمالي امریکا له لویې وچې سره برابره وه؛ همدارنګه له ۱۲هم‌سرحده هېوادونو، درېیو اقیانوسونو او د هغوی اړوندو سیندونو لخوا احاطه شوی و. نفوس یې تر ۱۹۹۱م کال پورې شاوخوا ۲۹۳میلیونه وو. روسیې په لومړي ځل د تېلو د تولید په برخه کې لومړی ځای خپل کړ، چې د نړۍ د تېلو شاوخوا ۲۰سلنه یې تولیدول او د ډبرو سکرو په برخه کې یې درېیم ځای او د ګازو په تولید کې یې تر امریکا وروسته دویم ځای نیولی و. هغه مهال روسیې د نړۍ ۱۷.۵سلنه تولیدات صادرول او د اټومي وسلو داسې کارخونه یې درلوده، چې په نړیواله کچه د وسلو ستره کارخونه بلل کېده.

په حقیقت کې ختیځ بلاک د خپل تاسیس په لومړیو کلونو کې له ۱۹۱۷ څخه تر ۱۹۲۲م کلونو پورې، یعنې د روسیې له قیصریه سره تر پنځه کلنې مبارزې وروسته او په هغې خونړۍ جګړه کې په بریا سره چې زرګونه کسان پکې ووژل شول، واکمني کوله. د یو زبرځواک په توکه تر نړیوال پرمختګ او ثبات وروسته، په ځانګړي ډول تر دویمې نړیوالې جګړې وروسته په ۱۹۴۵م کال کې یې د ختیځې اروپا پر ډېری هېوادونو د نظامي بریدونو او له ځان سره د هغوی د یو ځای کولو هڅې وکړې. روسیې پر همدې هم بسنه ونه وکړه، بلکې د امریکا او لودیځې اروپا په اړه یې د پرمختګ او پراختیا لیدلوری درلود، یعنې غوښتل یې چې د لویدیځ بلاک ټول دولتونه لاندې کړي. په حقیقت کې په امریکا او اروپا کې سوسیالست ګوندونه پراخ شول او پر اروپا باندې په برید کولو او د هغې په غصب کولو کې بریالي شول. مګر د تېرې پېړۍ د اویایمې او اتیایمې لسیزې پرمهال په ځینو هېوادونو لکه، اسپانیا، ایټالیا، فرانسه او داسې نورو کې بریالي شول او واک ته ورسېدل.

خو امریکا د سوسیالېستي فکرونو پر وړاندې تند او سخت سیاست غوره کړ او په امریکا کې دننه یې د فعالیت مخه ونیوله. د هر هغه چا لپاره يې چې په سوسیالېستي ګوند پورې به تړلی و، سخت احکام وضع کړل، چې پایله یې اعدام و. که چېرې سوسیالېستي ایډیولوژۍ پخپلو تصوراتو، احکامو او د ژوند په تګلاره کې ستونزې او نیمګړتیاوې نه درلودی، نو د څو کلونو په اوږدو کې یې ټول اروپایي هېوادونه لاندې کول، خو پایله دا شوه چې خلکو د پانګوال نظام پر ظلمونو سربېره چې د محدودې طبقې د ګټو لپاره یې د خلکو پر معیشت او شتمنیو خېټه اچولې وه، بیا هم د سوسیالېستي ایډیولوژۍ له فکر څخه کره‌که وکړه. د دغې کرکې علت د سوسیالېزم د نه‌پلي کېدونکي خیالي تصورات او هغه ناروغ او له منافقت ډک سیاست و چې شوروي اتحاد د غرب پر وړاندې خپل کړی و؛ د هغه سیاست په څېر و چې روسیې له امریکا سره د نړیوالې سولې او په نړۍ کې د نفوذ د وېش په نوم په ۱۹۶۱م کال کې پیل کړ.

شوروي اتحاد وپاشل شو او ګورباچوف سوسیالېستي افکار پرېښودل. کمونېست ګوند په ۱۹۹۱م کال کې منحل شو او د دغه اتحاد تشکیل شویو هېوادونو ته د ناوړه اقتصادي حالت له کبله اجازه ورکړل شوه، چې خپلواک شي؛ داسې چې روسیې هڅه وکړه ترڅو د بیرویسټرویکا یا شفافیت (د اقتصادي جوړښت او اصلاح بیا نوي کول) سیاست سربېره خپل اقتصادي وضعیت وژغوري. د دې تر څنګ شوروي اتحاد د بازار د ازادۍ د ګټې لپاره د سوسیالېزم له ایډیولوژۍ او فکر څخه لاس په سر شو او د روسیې ولسمشر «ویلتسین» په دغه سیاست کې له ګورباچوف څخه چې په ۱۹۹۱م‌کال کې یې د دغه اتحاد له ریاست څخه استعفا ورکړه، ملاتړ وکړ. په همدغه ترتیب، د سوسیالېستي ایډیولوژۍ ۷۰ کلن عمر او پلي کېدل پایته ورسېدل.

په دې سره روسیه له هغه مقام څخه راولوېده چې شوروي اتحاد پرې واکمن و؛ یعنې په نړیواله کچه یې د نړۍ د دویم زبرځواک په توګه خپل مقام له لاسه ورکړ، له غرب سره له سیالۍ پاتې شوه او په نړیواله کچه یې په موسسو او بنسټونو کې اغېز را ولوېد. تر ۱۹۹۱ م کال وروسته د نړۍ توازن بدل شو او امریکا د نیمه بلامنازعه دولت په توګه په نړیوال سیاست کې راڅرګنده او د نړۍ واکمني او سیاست یې په لاس کې واخیستل. د امریکا قدرت داسې کچې ته ورسېد چې د دغه هېواد پخواني ولسمشر «جورج بوش» د سپټمبر د ۱۱مې تر پېښې وروسته د افغانستان او عراق د جګړو په وخت کې وویل: «هر هغه دولت چې له موږ سره نه وي، زموږ دښمن دی.»

په دغه بدلون سره د روسیې پر وړاندې د امریکا سیاست بدل شو او له ډېرو تګلارو څخه  په ګټې اخیستنې یې له نظامي، سیاسي او اقتصادي پلوه د روسیې د مخینوي لپاره ګامونه پورته کړل، چې مهم ګامونه یې په لاندې ډول دي:

۱- د روسیې او د هغې له قلمرو څخه بهر په کمزورو هېوادونو کې د هغې د لاسوهنې محدودول او همدارنګه د دغه هېواد د ځواکمن کېدو مخنیوی؛ په ځانګړي ډول د نړیوالو موسسو، تړونونو او نورو اقداماتو له لارې. دغه موضوع د شوروي اتحاد تر پاشل کېدو وروسته د عراق په قضیه او کلابندۍ کې او وروسته بیا د دغه هېواد د اشغال پر مهال څرګنده شوه.

۲- د روسیې لپاره د نړیوالو او سیمه‌ییزو ستونزو راپورته کېدل، ترڅو پخپل ځان بوخته شي او پر نړیوالو مسایلو او قضیو فکر ونه کړي او له بلې خوا، د خپلو ستونزو د حل لپاره امریکا ته لاس اوږد کړي؛ په ځانګړې توګه دغه مسله په سیمه‌ییزو شخړو لکه، اذربایجان، صربستان او د روسیې تر نفوذ لاندې نورو سیمو کې پېښه شوه.

۳- له چین څخه د روسیې لرې ساتل او دغه هېواد ته د روسیې د نږدې کېدو لپاره د هر ډول خنډونو رامنځته کول. دغه موضوع د چین او روسیې تر منځ له هغه سراتیژیک تړون سره د امریکا په دښمنۍ کې راڅرګنده شوه، چې په ۲۰۲۲م کال کې وغځول شو. امریکا په ځلونو د خپلو رسمي مسوولینو او چارواکو له لارې د اوکراین په جګړه کې د روسیې او چین تر منځ د نظامي همکاریو د ګواښونو په تړاو خبرداری ورکړی دی.

۴- د روسیې د اقتصاد له منځه وړلو او ځپلو لپاره هڅې؛ په ځانګړي ډول د انرژۍ او صنایعو د بهرنیو بازارونو په مسله کې. امریکا هڅه وکړه چې د انرژۍ ارزښت راټیټ کړي، که څه هم پخپله پر امریکا یې هم اغېز کړی و، ترڅو په دې سره د روسیې اساسي او اقتصادي سرچینه پرې کړي. دلیل یې دا و چې روسیې د تېلو بیو د لوړېدو په وخت کې له اقتصادي پلوه وده کړې وه او پر دې توانېدلې وه چې د ستراتیژیکو وسلو د پراختیا پروژې پیاوړې کړي. له روسیې سره اقتصادي ودې مرسته وکړه، څو وکولی شي پخپل شاوخوا کې د مشترکو اقتصادي تړونونو او مؤسسو په رامنځته کولو سره په ګاونډیو هېوادونو کې لاسووهنه وکړي.

۵- په بهر کې د نظامي اډو او اټومي وسلو په اړه د ځانګړونو هوکړه‌لیکونو پر لاسلیک سربېره بیا هم د وسلو په سیالۍ کې د روسیې ښکېلول. امریکا د خپلو وسلو د پراختیا پروګرامونه ونه درول او موخه یې دا وه چې روسیه د پخواني شوروي غوندې د ځان همکاره کړي او په پایله کې روسیه ډېر لګښتونه وکړي او په دې لاره کې خپله زیاته اندازه شتمني او مالونه مصرف کړي، که څه هم اوسمهال ډېره اړتیا ورته لري.

۶- د روسیې د بهرنیو نظامي اډو د محدودولو او د اټومي کارخونې د له منځه وړلو لپاره هڅې. امریکا د روسیې د اټومي کارخونې د له منځه وړلو لپاره ډېرې هڅې وکړې، لکه: مونتاژ، د هغې محدودول او د یوې برخې بېلول یې. امریکا له روسیې سره څو تړونونه لاسلیک کړل لکه، د سټارټ ۱ تړون (له ۱۹۹۱م کال څخه تر ۱۹۹۴م کاله د ستراتیژیکو وسلو کمول) چې تر ۲۰۰۱ م کاله یې دغه کارخونه ۸۰ سلنه له منځه یووړه او وروسته یې په ۲۰۱۰م کال کې د سټارټ ۲ په نوم بل تړون لاسلیک کړ.

۷- له ځینو دولتونو سره د ملګرتیا او په دغو دولتونو کې د نظامي اډو د جوړېدو هڅې. دا د روسیې په زړه کې ښکاره لاسووهنه وه، چې د هغې لپاره یوه ستره ننګونه بلل کېږي. په ۲۰۲۳م کال کې د امریکا د بهرنیو چارو وزیر «انټوني بلېنکن» د ازبکستان، قرغېزستان، تاجګستان او ترکمنستان د بهرنیو چارو له وزیرانو سره ولیدل او هغو ته یې د مرستې او پر روسیې د باور او تړاو د کمېدو لپاره د ملاتړ وړاندیز وکړ. نوموړي له دغو هېوادونو سره ۲۵میلیونه ډالر مرسته وکړه چې د پرمختګ او پراختیا په برخه کې ترې ګټه واخلي. په تېر کې هم امریکا د لومړي ځل لپاره د سپټمبر د ۱۱مې تر پېښې وروسته د ازبکستان په خان اباد کې په هوایي ډګر کې له خپلې نظامي اډې ګټه واخیسته. وروسته یې خپل سرتېري له ناټو سرتېرو سره یوځای قرغېزستان ته ولېږل. په همدغه ترتیب په ۲۰۰۴م کال کې یې د ګرجستان په پایتخت تبلسي کې خپل سرتېري ځای پر ځای کړل. همدارنګه امریکا هڅه کوي چې د ترهګرۍ او اقتصادي مرستو تر سرلیک لاندې په چل او دوکې سره په یادو هېوادونو کې لاسوهنه وکړي.

۸- په ۲۰۲۲م کال کې د اوکراین جګړې په څېر اوږدمهاله او ویجاړونکو جګړو کې د روسیې ښکېلول؛ دا د دې لپاره دي چې امریکا د نړۍ په اړه خپل نوي لیدلوري ته په پام سره په خپلو بهرنیو سیاستونو کې روسیه تر فشار لاندې راولي او د نورو اروپایي دولتونو غوندې یې بشپړه کنټرول او مهار کړي. له بل لوري، امریکا هوډ لري چې روسیه له همدې لارې له چین څخه لېرې وساتي. ټولو ته ښکاره ده چې د اوکراین جګړې د روسیې اقتصادي او کورنی حالت ډېر نازک کړی دی.

امریکا په دغه سیاست کې تر ډېره بریالۍ شوې ده، چې روسیه په تېرو کلونو کې یعنې د پوتین تر راتګ وړاندې او یا د هغه د قدرت په وخت کې کنټرول کړي. ایا امریکا به د روسیې د بشپړ مهارولو په برخه کې بریالۍ شي او که په راتلونکو کلونو کې به حالت سرچپه شي او که امریکا به په دغو سیاستونو کې له ماتې سره مخ شي؛ په ځانګړي ډول په اوکراین کې له روسیې سره د ښکاره جګړې په اعلانولو سره، ترڅو هغه د زور له لارې په ګونډو کړي؟

دوام لري...

لیکوال: حمد طبیب

الرایه جریده: ۴۴۸مه ګڼه

ژباړن: بهیر «ویاړ»

د مطلب ادامه...

د الله په لار کې یو سهار یا یو مازدیګر

د الله په لار کې یو سهار یا یو مازدیګر

(ژباړه)

امام بخاري رحمه الله پخپل صحيح کې له انس رضی الله عنه څخه روایت کړی، چې رسول الله صلی الله علیه وسلم وفرمایل:

«لَغَدْوَةٌ فِي سَبِيلِ اللَّهِ أَوْ رَوْحَةٌ خَيْرٌ مِنْ الدُّنْيَا وَمَا فِيهَا» (رواه بخاري)

ژباړه: د الله په لاره کې یو سهار تر ماسپښینه او یا یو ماسپښین تر ماښامه، له دنیا او مافیها څخه غوره دی.

امام ابن حجر د دغه حدیث په شرحه کې ویلي دي: "غدوة" د غین په فتحه یو ځل بېرون کېدل، "من الغدو" له سهار څخه تر نیمې ورځې پورې هر وخت بیرون کېدل، "روْحَةً" د لمر له زوال څخه تر ماښامه هر وخت بېرون کېدل. "فِي سَبِيلِ اللَّهِ" یعنې جهاد.

د "خَيْرٌ مِنَ الدُّنْيَا وَمَا فِيهَا" په اړه ابن دقیق‌العید داسې شرحه ورکړې ده:

«په دې موضوع کې دوه احتماله دي: لومړی دا چې، کېدای شي دا یو مغيب (غيبي) شي ته د محسوس مثال وړاندې کول وي، تر څو انسان يې په فکر کې متصور کړای شي، ځکه دنيا محسوسه ده او د انسان په تصور کې خورا لويه ده، له همدې امله یې له دنيا سره پرتله کړې ده، ګني دا خو واضح ده چې ټول هغه څه چې په دنیا کې شته دي، د هغه شي له یوې زرې سره برابر نه دي، چې په جنت کې دي. دویم دا چې دغه ثواب له هغو ټولو ثوابونو څخه غوره دی، چې په دنیا کې لاسته راځي؛ یعنې که چېرې یو څوک ټوله دنیا لاسته راوړي، وروسته یې د الله سبحانه وتعالی په اطاعت کې انفاق کړي، دومره ثواب نشي ترلاسه کولی. زما په نظر هغه حدیث چې "ابن مبارک" د جهاد په کتاب کې  په مرسل ډول له حسن بصري څخه روایت کړی دی، دویم احتمال تاییدوي؛ لکه چې ویلي يې دي: رسول الله صلی الله علیه وسلم یو لښکر چمتو کړ او په دغه لښکر کې عبدالله بن رواحه هم و؛ مګر عبدالله بن رواحه د دې لپاره چې له رسول الله صلی الله علیه وسلم سره یو ځای لمونځ وکړي، له لښکر څخه وځنډېد؛ پیغمبر صلی الله علیه وسلم ورته وفرمایل: پر هغه ذات مې دې قسم وي، چې زما روح د هغه په واک کې دی، که چېرې په ځمکه کې ټول شیان انفاق کړې، بیا به هم د هغوی (مجاهدينو) د سهار فضیلت ونه مومې. پايله دا چې د دغه حديث موخه دا ده چې د دنیا کار کوچنی او د جهاد امر بیا ډېر لوی دی. که چېرې یو څوک په جنت کې د یوې قمچینې په اندازه ځای  (ډېر کوچنی ځای) ترلاسه کړي، داسې ده لکه په دنیا کې د ټولو شته څېزونو څخه یې چې ډېر څه ترلاسه کړي وي؛ نو هغه کسان به څه ډول وي، چې په جنت کې لوړ مقامونه ترلاسه کړي! دا له دې څخه کنايه ده چې، که چېرې له دنیا سره د مینې په خاطر جهاد وځنډول شي، نو رسول الله صلی الله علیه وسلم هغه ځنډېدلي کس ته خبردار ورکوي او وايي، چې دومره کم جنت له هغو ټولو شیانو څخه غوره دی، چې په دنیا کې دي.» (د امام ابن دقیق‌العید د خبرو پای)

حقیقت دا دی چې مسلمانان له سلو کلونو راهیسې په داسې حاکمانو ابتلاء کېږي، چې د جهاد فریضه یې پرېښې ده؛ د الله په لاره کې نه سهار حاضر وي او نه ماښام، بلکې یوازې کم شمېر کسان دي چې د ځمکې په ځینو برخو کې دغه لوی ثواب ترلاسه کوي. پر همدې اساس دا چې جهاد او د جهاد په حالت کې د یوه سهار او ماښام تېرول دومره فضیلت او مقام لري، نو پر مسلمانانو لازمه ده چې خپل حاکمان بدل کړي او د ځان لپاره هم بدلون راولي؛ هغه مهال به بیا د ځان لپاره یو حاکم وټاکي، داسې کس چې د کتاب الله او د رسول الله صلی الله علیه وسلم د سنتو پر اساس به پر دوی حکم کوي او د اسلام هغه قوانین به پر هغوی پلي کوي، چې د الله په لار کې جهاد به یې په سر کې وي.

له همدې امله، اې مسلمانانو! پر تاسو غږ کوو چې له هغو کسانو سره یو ځای شئ، چې د الهي شریعت د اقامې لپاره هڅې کوي، ترڅو اسلامي دولت تاسیس کړي او د مسلمانانو د رهبرۍ لپاره یو خلیفه وټاکي؛ هغه خلیفه چې تر شا یې جګړه کېږي او د ډال په څېر ورته پناه وړل کېږي.

ژباړن: صهیب منصور

د مطلب ادامه...

د پاکستان حکام کافرو استعمارګرو ته د خپلو ژغورونکو په سترګه ګوري!

  • خپور شوی په پاکستان
د پاکستان حکام کافرو استعمارګرو ته د خپلو ژغورونکو په سترګه ګوري!

د پاکستان د بهرنیو چارو وزیر وايي چې له روسیې سره د پیاوړو اړیکو جوړولو هیله لري؛ ځکه چې د سویلي اسیا دغه هيواد له اقتصادي ستونزو سره مخ دی. بلاول بوټو زرداري دغه څرګندونې د ۲۰۲۳ کال د جولای په ۲مه، یکشنبه په توکیو کې لهNHK  سره په ځانګړې مرکه کې وکړې. پاکستان تېره میاشت له روسیې څخه د خامو تېلو واردول پیل کړل. بوټو وویل چې د دغو تدارکاتو موخه د وارداتو د سرچینې بدلول نه، بلکې د خلکو د انرژۍ اړتیاوې پوره کول دي. د هغه په وینا، د روسیې او پاکستان اړیکې ښې روانې دي او باور لري چې نورې به هم پياوړې شي.

د مسلمانانو حکام داسې دي. دوی د پانګوال نظام په پلي کولو خلکو ته زیان رسوي او ناورینونه رامنځته کوي. دوی کافرو استعمارګرو ته په پټو سترګو تسلیمۍ سره موږ ته د تباهۍ پر لور د تګ بلنه راکوي. دوی هڅه کوي چې په هیواد کې د دوی په خپلو لاسو رامنځته شوې ستونزې په غربي نسخه حل کړي! کله چې مخالف غږونه پورته شي، بېوزلي زیاته او توره شپه پرې راشي؛ بيا غرب ته پناه وروړي چې یوه چاره ورته وکړي. دوی هېر کړي چې غرب پخپله خپلې ستونزې نه شي حلولی. په حقیقت کې د غرب خپلې ستونزې د اسلامي هېوادونو تر ستونزو ډېرې پېچلې دي. دغه حکام داسې دي لکه الله سبحانه و تعالی چې فرمايي:

 [خَتَمَ اللَّهُ عَلَى قُلُوبِهِمْ وَعَلَى سَمْعِهِمْ وَعَلَى أَبْصَارِهِمْ غِشَاوَةٌ وَلَهُمْ عَذَابٌ عَظِيمٌ]

ژباړه: «الله تعالی د هغوی پر زړونو او غوږونو مهر وهلی دی او د هغوی پر سترګو یې پرده غوړولې ده او لوی عذاب ورته ټاکل شوی دی.» [بقرة: ۷]

دوی د ناورین د حل لپاره د ناورین رامنځه کوونکي ته ته مراجعه کوي. له باران څخه ناوې ته پناه وړي. ايا بوټو فکر کوي چې د پاکستان د انرژۍ د ستونزې حل د پوتين په تزاري روسيه کې دی؟ روسیه پخپله د خپلو مشرانو د بې تدبیرۍ او فاسد نظام له امله د غرب پر وړاندې تر درانه بار لاندې کړېږي.

پر دې سربېره دوی هغه لوړ ارزښتونه تر پښو لاندې کوي چې بوټو او دولت یې هیڅ په کسیه کې نه دي. دوی هغه بېلري بمونه او ناپلم (یو ډول ترکیبي مایع ده چې هر چېرته وپاشل شي اور بلوي) ته ورته مواد  هېر کړل چې روسیې د شام پر مسلمانانو وغورځول. دوی د امریکا له دغه غلام او د وخت دیکتاتور، بشارالاسد څخه د روسیې پر ملاتړ سترګې پټوي. دوی دې ته نه ګوري چې روسیې تر اوسه اسلامي امت ته د مومنانو د خاورې، چیچین د ویجاړولو غرامت نه دی ورکړی. دوی پر دغه حقیقت سترګې پټې کړې چې روسیې د هغو صلیبي کرکجنو صربیانو ملاتړ کاوه چې مسلمانان یې بې‌درېغه وژل او پر پاکو مسلمانو ښځو یې جنسي تېري وکړل. دوی دې ته نه ګوري چې روسیې پخپله د روسیې د ننه او شاوخوا د منځنۍ اسیا نورو دولتونو کې د مسلمانانو پر وړاندې څومره جنایتونه وکړل. دوی هغه څه هم له پامه غورځوي چې روسیه یې د خپلو جنایتکارو مزدورانو په واسطه په ډېری افریقايي او اسیایي اسلامي هېوادونو کې کوي...

د روسیې له لوري ترسره شوو جرمونو لېست ډېر اوږد دی. روسیه د اسلام او مسلمانانو پر وړاندې جنایت او دښمنۍ کې تر امریکا، انګلستان، فرانسې او نورو استعماري قدرتونو کمه نه ده. پر دې هر څه سربېره، د پاکستان رژیم د قربانیانو پر وړاندې د بې تفاوتۍ او له امت سره د دوی د اخلاص نشتوالي په سبب د روسیې پر ټولو جرمونو سترګې پټوي. دغه رژيم په حقیقت کې د امت ستونزو او مصیبتونو ته هېڅ ارزښت نه ورکوي؛ ځکه چې اصلاً په امت پورې اړه نه لري. سربېره پر دې، د پاکستان او روسیې ترمنځ د وروستي نیږدېوالي لامل ښايي د پاکستان د بادار، امریکا شن څراغ وي. دا د دې لپاره کوي چې روسیه د واشنګټن د مزدورانو په جال کې بنده شي او امریکا ته له مخ اړولو پرته بله لار ونه مومي.

اسلامي خلافت به –چې که خدای کول ژر به په پاکستان کې تاسیس شي- د دې وړتیا ولري چې په دغه هېواد کې د سیکولر نظام له لوري رامنځته شوې ټولې ستونزې حل کړي. په خلافت دولت کې به خلک له هغو پرېمانه شتمنیو او زېرمو ګټه اخلي چې الله سبحانه و تعالی پر دغه هېواد لورولې او ټولو خلکو ته هوسا ژوند پرې برابرېدی شي؛ بلکې تر دې هم زیاتې دي. د انرژۍ په برخه کې ځان د بسیاینې په اړه باید ووایو چې یوازې په نفتو پورې نه محدودېږي؛ ان پر دې له پوهېدو سره چې رژیم په جنایتکارانه توګه د پاکستان د نفتو پر ۳۵۴ ملیونه بېرلو تثبیت شوو زېرمو باندې سترګې پټې کړې. په دغه هېواد کې تر ۲۷ ملیارده زیاتو بیرلو نفتو د زېرمو اکتشافات له پامه غورځول شوي چې هم په وچه او هم اوبو کې دي او لویه برخه یې په بلوچستان، سند او خیبر پښتونخوا کې موقعیت لري. د انرژۍ متخصصین په دې اړه ښه پوهېږي او له دې هم خبر دي چې که پر سیندونو بندونه جوړ شي او له نورو سرچینو انرژي ترلاسه شي، د هېواد د انرژۍ اړتیاوو پوره کولو لپاره تر بس هم ډېرې زیاتې دي. که د دغو سرچینو مالکیت له هغو شرکتونو سره نه وای چې په فاسدو مشرانو، د هغوی شاوخوا کسانو او په بهر کې د هغوی په بادارانو پورې تړلي دي؛ د ټولو خلکو د انرژۍ اړتیا ښه پوره کېدله. یوازې دولت د دغو شرکتونو مخه نیولی شي چې د مسلمانانو شتمنۍ غلا نه کړي. نو که دولت د دغو سرچینو پر وده څار او مدیریت ولري؛ څه به وشي؟ دا د دولت مسولیت دی چې هرو مرو د برېښنا او درنو صنعتونو پروژې رامنځته کړي؛ د انرژۍ اړوند د اړتیا وړ ماشینونه او تجهیزات د هېواد د ننه تولید کړي او که اړتیا وه له بهره یې وارد کړي.

د دغو ناورینونو سبب دا نه دی چې ګواکي پاکستان د سرچینو له اړخه بېوزله دی؛ بلکې سبب یې دا دی چې حکام یې په امت پورې اړه نه لري. دوی د خلکو د چارو د تنظیم سیاست نه پلی کوی. د دې پر ځای خلک ځپي، وږي یې ساتي او په فساد کې یې ډوبوي. سربېره پر دې، دوی ژوند ته د اسلامي نظام د بیا راتګ مخه نیسي؛ هغه نظام چې امت ته دا وړتیا ورکوي چې خپل پخواني وضعیت ته ور وګرځي؛ تر ټولو غوره امت چې په خپل ایمان، تفکر او د ژوند په ټولو چارو کې په برترۍ د ټول بشر لپاره رالېږلی شوی. نو پر ټول امت، په ځانګړي ډول د واک او ځواک پر خلکو واجب ده چې دغه حکام لرې کړي او نظام یې له بېخه وباسي! دوی باید واک حزب التحریر ته وسپاري چې وړتیا او صلاحیت لري او د نبوت پر منهج راشده خلافت د بیا تاسیس لپاره کار کوي. الله سبحانه وتعالی فرمايي:

 [يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اسْتَجِيبُوا لِلَّهِ وَلِلرَّسُولِ إِذَا دَعَاكُمْ لِمَا يُحْيِيكُمْ وَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ يَحُولُ بَيْنَ الْمَرْءِ وَقَلْبِهِ وَأَنَّهُ إِلَيْهِ تُحْشَرُونَ]

ژباړه: «اې ایمان راوړونکو! د الله تعالی او د هغه د پیغمبر صلی الله علیه وسلم بلنې ته لبیک ووایاست چې کله پيغمبر تاسو ته د هغه شي په لوري بلنه درکړي چې تاسو ته ژوند بښونکی دی. وپوهېږئ چې الله تعالی د انسان او د هغه د زړه تر منځ حایل دی. او تاسو د هغه لور ته ورټولېدونکي يئ!» [انفال: ۲۴]

د حزب التحرير- ولایه پاکستان مطبوعاتي دفتر

۱۴۴۴ هـ.ق کال، د ذوالحجې ۱۸مه

۲۰۲۳م کال، د جولای ۶مه

ژباړه: فریدون محتاط

د مطلب ادامه...

سوډان په وینو لړلی دی او د مرستې چیغې وهي... د ښځو او ماشومانو د ژغورلو څوک یې شته؟

سوډان په وینو لړلی دی او د مرستې چیغې وهي... د ښځو او ماشومانو د ژغورلو څوک یې شته؟

 (ژباړه)

د ۲۰۲۳م کال، د اپریل په ۱۵مه، په خرطوم کې د پوځ او چټک غبرګون ځواکونو ترمنځ جګړه وشوه. آر ټي انلاین د فرانس پرس خبري اژانس په حواله لیکي: «په خرطوم کې د پوځ او چټک غبرګون ځواکونو ترمنځ نښتې روانې دي؛ په ورته وخت کې یوه مرستندویه سازمان د بېځایه شوو په کمپونو کې په شري (سرخکان) او خوارځواکۍ د ماشومانو د اخته کېدو او پر ښځو د جنسي تېري په اړه خبرداری ورکړی.» دغه سازمان پر خپله ټویټر پاڼه راپور ورکړی چې «۹ کمپونه د سلګونه زرو خلکو کوربه‌توب کوي چې ډیری یې ښځې او ماشومان دي.» دوی خبرداری ورکړی چې د شري د شکمنو پېښو او د ماشومانو د خوارځواکۍ له امله «حالت نازک دی». دوی زیاتوي: «د جون له ۶مې تر ۲۷مې، موږ د ۲۲۳ هغو ماشومانو درملنه وکړه چې د شري ناروغۍ شک ورباندې و؛ ۷۲ ماشومان بستر شول او ۱۳ نور په هغه کلینیک کې مړه شول چې موږ مرسته ورسره کوو.» له بل لوري، د ښځو او ماشومانو پر وړاندې د تاوتریخوالي د مخنیوي په برخه کې دولتي واحد راپور ورکړی چې په خرطوم او دارفور -په ځانګړي ډول د لوېدځ دارفور ایالت په مرکز، الجنینه ښار کې- پر ښځو د جنسي تیري پیښې ثبت شوې دي. دغه واحد شنبه پر خپله فسبوک پاڼه په یوه خپره شوې بیانیه کې ویلي: «په خرطوم کې د جنسي تیري ټولټال ۴۲ قضیې وې او په الجنینه کې د جګړې اړوند جنسي تېري ۲۱ قضیې ثبت شوې دي.» دوی زیاته کړې چې ډېری دغه قضیې د چټک غبرګون ځواکونو پر وړاندې ثبت شوې. یاد واحد وړاندې د سویلي دارفور په مرکز، نیالا ښار کې د جنسي تیري ۲۵ پیښې ثبت کړې وې. د اپرېل له ۱۵مې راهیسې سوډان د عبدالفتاح البرهان په مشرۍ پوځ او د محمد حمدان قلو (حمیدتي) په مشرۍ چټک غبرګون ځواکونو ترمنځ د جګړې شاهد دی. په دغې جګړه کې تر اوسه ۲۸۰۰ کسان وژل شوي او تر  ۲.۸ میلیونو زیات سوډانیان بېځایه شوي.

د دغو شخړو بیه د سوډان ښځې او ماشومان پرې کوي او په پایله کې يې همدوی د ذلت خوند څکي. هېڅ امنیت او خوندیتوب نشته. نښتې په هېواد کې د ګډوډیو او ناکراریو سبب شوې او خلک په وېره او ناامنۍ کې ژوند کوي.

اې په سوډان کې زموږ خلکو: ایا کله مو فکر کړی چې له دغو نښتو څوک ګټه اخلي، څوک یې اور ته لمن وهي او ولې؟ د هغو خلکو تر شا څوک دي چې جلا کېدل غواړي، سوډان ټوټه کوي او د دښمنانو لپاره یې پر یوه اسانه هدف بدلوي؟ ومو نه لیدل چې استعماري دولتونو، د هغوی سفارتونو، سازمانونو او ټولنو څنګه مداخلې وکړې چې دغه لاسته راوړنې په خپل لاس کې واخلي او تر هغه پورې خپلې اجنډاوې پلي کړي چې ملت کمزوری شي او د دوی په منګولو کې ښه ټینګ شي؟

اې مسلمانو علماوو: کله چې په دغو شخړو کې ستاسو پر زامنو، ماشومانو او ښځو داسې ناوړه وضعیت تېرېږي؛ تاسو چېرته وئ؟ ستاسو د وروڼو ترمنځ جګړه لا روانه ده؛ خو تاسو چوپ یئ؛ نه یې مخه نیسئ او نه یې د حراموالي دلیل راوړئ.

اې د سوډان په پوځ او د چټک غبرګون ځواکونو کې مخلصینو: په تاسو کې دومره هوښیار څوک نشته چې سمې لارې ته مو برابر کړي او د سوډان خلک د خوندیتوب خواته بوځي!؟ په تاسو کې دومره څوک نشته چې د دوی دفاع او ساتنه وکړي او د هغه څه پر بنسټ حکومت وکړي چې الله سبحانه وتعالی نازل کړي؟ که داسې وکړئ نو ټول به درباندې راټول شي او الله تعالی به مو مرسته وکړي.

اې په سوډان کې زموږ خلکو: د حزب التحریر مرکزي مطبوعاتي دفتر د ښځو برخې په توګه موږ په سوډان کې د خپلو خویندو او ماشومانو د حالت په لیدو ځورېږو او دغه کړنې په کلکه غندو. موږ پر تاسو غږ کوو چې د خپل حرمت او عزت دفاع وکړئ؛ د دې لپاره له حزب التحریر –یو داسې رهبر چې خپلو خلکو ته درواغ نه وايي- سره د نبوت پر منهج راشده خلافت د بیا تاسیس لپاره ګډ کار وکړئ چې د الله سبحانه و تعالی شریعت حاکم شي او د دنیا او اخر عزت موږ په برخه شي.

د حزب التحریر مرکزي مطبوعاتي دفتر د ښځو برخه

۱۴۴۴ هـ.ق کال، د ذوالحجې۱۹مه

۲۰۲۳م کال، د جولای ۷مه

ژباړه: فریدون محتاط

د مطلب ادامه...
Subscribe to this RSS feed

الواقیه تلویزیون

اسلامي خاورې

اسلامي خاورې

غربي هېوادونه

ټول لینکونه

د پاڼې برخې