(ترجمه)

﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ كُتِبَ عَلَيْكُمُ الصِّيَامُ كَمَا كُتِبَ عَلَى الَّذِينَ مِن قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ﴾

[بقره: ۱۸۳]

ترجمه: ای کسانی‌که ایمان آورده‌اید! روزه بر شما فرض شده همان‌گونه که بر کسانی قبل از شما فرض شده بود،‌ تا پرهیزگار شوید.

همه‌گی ما منحیث انسان در عرصه‌های مختلف زنده‌گی؛ از قبیل: عرصۀ تحصیلی، کاری، خانواده‌گی و... اهدافی داریم که برای بدست آوردن آن سعی و تلاش می‌کنیم. اما هدف ما از رسیدن به رمضان که بخاطر کسب آن سعی و تلاش  می‌نماییم، چیست و این هدف چگونه باید بر زنده‌گی ما تأثیرگذار باشد؟ در آیۀ فوق الله سبحانه و تعالی می‌فرماید که هدف از  روزه گرفتن این است تا انسان متقی شود. اما تقوا چیست؟ چگونه از زمره متقیان شویم؟

در واقع هدف هر مسلمان باید این باشد تا از جملۀ متقین(بندگان محبوب الله) گردد، از جمله همان بنده‌گانی که الله متعال برای شان وعدهٔ مغفرت، رحمت، اجر و پاداش زیاد و بهشت را داده است و هم‌چنان آن‌ها را از شر و فتنه حفاظت می‌نماید و در انجام اعمال صالح توفیق نصیب شان می‌کند. هم‌چنان متقین  کسانی اند که الله متعال آن‌ها را دوست خویش توصیف نموده است.

الله متعال می‌فرماید: 

﴿إِنَّ الَّذِينَ يَخْشَوْنَ رَبَّهُم بِالْغَيْبِ لَهُم مَّغْفِرَةٌ وَأَجْرٌ كَبِير﴾

[مُلک: ۱۲]

ترجمه: کسانی‌که از پروردگار شان در نهان می‌ترسند، مسلماً، آمرزش و پاداش بزرگی دارند!

﴿قُلْ أَؤُنَبِّئُكُمْ بِخَيْرٍ مِنْ ذَلِكُمْ لِلَّذِينَ اتَّقَوْا عِنْدَ رَبِّهِمْ جَنَّاتٌ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا وَأَزْوَاجٌ مُطَهَّرَةٌ وَرِضْوَانٌ مِنَ اللَّهِ وَاللَّهُ بَصِيرٌ بِالْعِبَادِ﴾

[آل‌عمران: ۱۵]

ترجمه: بگو آيا شما را به بهتر از اين‌ها خبر دهم براى كسانى‌كه تقوا پيشه كرده‏‌اند نزد پروردگارشان باغ‌هايی است كه از زير [درختان] آن‌ها نهرها روان است در آن جاویدانه بمانند و همسرانى پاكيزه و [نيز] خشنودى الله را دارند و الله به امور بندگان [خود] بينا است.

﴿بَلَى مَنْ أَوْفَى بِعَهْدِهِ وَاتَّقَى فَإِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُتَّقِينَ﴾

[آل عمران: ۷۶]

ترجمه: آرى هر كه به پيمان خود وفا كند و پرهيزگارى نمايد بى‏‌ترديد الله پرهيزگاران را دوست دارد.

﴿وَمَنْ يَتَّقِ اللَّهَ يَجْعَلْ لَهُ مَخْرَجًا وَيَرْزُقْهُ مِنْ حَيْثُ لَا يَحْتَسِبُ وَمَنْ يَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ فَهُوَ حَسْبُهُ إِنَّ اللَّهَ بَالِغُ أَمْرِهِ قَدْ جَعَلَ اللَّهُ لِكُلِّ شَيْءٍ قَدْرًا﴾

[اطلاق: ۳/۲]

ترجمه: و هر کس تقوای الهی پیشه کند، الله راه نجاتی برای او فراهم می‌کند، و او را از جایی که گمان ندارد روزی می‌دهد؛ و هر کس بر الله توکّل کند، کفایت امرش را می‌کند؛ الله فرمان خود را به انجام می‌رساند؛ و الله برای هر چیزی اندازه‌ای قرار داده است!

﴿إِنَّهُمْ لَنْ يُغْنُوا عَنْكَ مِنَ اللَّهِ شَيْئًا وَإِنَّ الظَّالِمِينَ بَعْضُهُمْ أَوْلِيَاءُ بَعْضٍ وَاللَّهُ وَلِيُّ الْمُتَّقِين﴾

[جاثیه: ۱۹]

ترجمه: آنان هرگز در برابر الله از تو حمايت نمى‌كنند [و به هيچ وجه به كار تو نمى‌‏آيند] و ستمگران بعضي‏شان دوستان بعضى دیگر اند و الله يار پرهيزگاران است.

﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَآمِنُوا بِرَسُولِهِ يُؤْتِكُمْ كِفْلَيْنِ مِنْ رَحْمَتِهِ وَيَجْعَلْ لَكُمْ نُورًا تَمْشُونَ بِهِ وَيَغْفِرْ لَكُمْ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَحِيمٌ﴾

[حدید: ۲۸]

ترجمه: ای کسانی‌که ایمان آورده‌اید! تقوای الهی پیشه کنید و به رسولش ایمان بیاورید تا دو سهم از رحمتش به شما ببخشد و برای شما نوری قرار دهد که با آن(در میان مردم و در مسیر زنده‌گی خود) راه بروید و گناهان شما را ببخشد؛ و الله غفور و رحیم است.

مسلماً، هر بندۀ مخلص باید آرزو و حسرت متقی شدن را داشته باشد، اما چه کسانی متقی بوده و ویژه‌گی‌های ایشان چیست؟ ممکن است ما فکر کنیم که  متقی کسانی اند که بیشترین اوقات خویش را به مسجد و نماز خواندن و تسبیح و دعا کردن سپری می‌کنند و زیاد روزه می‌گیرند، لباس‌های مخصوص مذهبی می‌پوشند و از داشتن امکانات زنده‌گی چشم پوشی می‌کنند. اگر از تقوا چنین تصوری داشته باشیم ممکن بیشترین اوقات خود را در تلاش انجام دادن چنین اعمالی سپری نماییم، تا ما نیز از  جمله متقین شویم. آیا دیدگاه اسلام نیز از متقی چنین است؟

عمر بن خطاب رضی الله عنه از ابی بن کعب سؤال نمود: «حقیقت تقوا چیست؟» بن کعب چنین جواب داد: «آیا هرگز از راه پر خاری با لباس بلند و گشاده‌ای گذشته‌ای؟» عمر رضی الله عنه جواب داد، بلی. بن کعب، گفت: در آن حال چه کردی؟ عمر رضی الله عنه پاسخ داد: «دامان خود را به دقت بلند نموده تا از تماس گرفتن به خارها و پاره شدنش جلوگیری نمایم و  بعد با دقت بسیار به راه خود ادامه دادم.» ابن کعب گفت: «این همان تقواست.» بناً، تقوا عمل بسیار محتاطانه و هوشیارانه‌ای که از داخل شدن به گناه جلوگیری می‌کند. و این حالتی است که انسان آگاهانه حضور خالقش را در زنده‌گی خویش درک نموده، خالقی که تمام اعمال ما را تنظیم می‌کند، هم‌چنان انسان را انگیزه می‌دهد تا اوامرش را بجا آورده و از نواهی او سبحانه و تعالی  پرهیز کند. تقوا از مادۀ «وقی» گرفته شده که به معنی حفظ و نگهداری است. عالم اسلام ابن حجر العسقلانی تقوا را چنین توصیف می‌کند: «تقوا عبارت از سپری است بین ما و عقوبات الله.» بناً کسی‌که تقوا پیشه می‌کند، آگاهانه از الله ترس داشته و همین ترس و پرهیزگاریش همانند سپری است در مقابل خشم و مجازات الله سبحانه و تعالی، راهی است که سبب می‌شود تا انسان به بندۀ مخلص و فرمانبردار تبدیل شده و از تمام اوامر و نواهی الله سبحانه و تعالی اطاعت کند.

﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ حَقَّ تُقَاتِهِ وَلَا تَمُوتُنَّ إِلَّا وَأَنْتُمْ مُسْلِمُونَ﴾

[آل‌عمران: ۱۰۲]

ترجمه: ای کسانی‌که ایمان آورده‌اید! آن‌گونه که حق تقوا و پرهیزگاری است، از الله بپرهیزید، و از دنیا نروید، مگر این‌که مسلمان باشید!

زمانی‌که پیامبر صلی الله علیه و سلم این آیه را تفسیر می‌کردند، فرمودند:

«أَنْ يُطَاعَ فَلَا يُعْصَى، وَيُشْكَرَ فَلَا يُكْفَرُ، وَيُذْكَرَ فَلَا يُنْسَى.»

ترجمه: الله را فرمان برند و او را نافرمان نباشند؛ الله را همواره یاد کنند و هرگز فراموش نکنند و الله را شاکر باشند و هرگز کافر نشوند.

علمای اسلام می‌فرمایند: «اشخاص متقی از جمله کسانی هستند که از اوامر الهی اطاعت نموده و از نواهی الله پرهیز می کنند.»

﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَلْتَنظُرْ نَفْسٌ مَّا قَدَّمَتْ لِغَدٍ وَاتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ خَبِيرٌ بِمَا تَعْمَلُونَ﴾

[حشر: ۱۸]

ترجمه: ای کسانی‌که ایمان آورده‌اید از(مخالفت) الله بپرهیزید؛ و هرکس باید بنگرد تا برای فردایش چه چیز از پیش فرستاده؛ واز الله بپرهیزید که الله از آن‌چه انجام می‌دهید آگاه است.

راجع به این آیه ابن کثیر می‌فرماید: «الله متعال برای مان امر می‌کند که از او اطاعت کنیم تا از آتش دوزخ نجات پیدا کنیم.» عالم بزرگوار حسن بصری می‌فرماید: «اشخاص متقی کسانی هستند که اوامر الله را بجا آورده و از نواهی‌اش پرهیز می‌کنند.» خلیفۀ بزرگوار عمر بن عبدالعزیز می‌فرماید: «تقوا داشتن تنها به تمام روز را روزه داشتن و تمام شب را نماز خواندن خلاصه نمی‌شود، بلکه عبارت از ترک محرمات و انجام  فرایض می‌باشد، که در نتیجه الله متعال برای چنین شخصی اجر عظیم اعطاء می‌کند.»

بناً متقین از جمله کسانی اند که از اوامر و نواهی الله متعال در تمام عرصه‌های زنده‌گی خویش از عبادات گرفته تا اخلاق، اجتماع، اقتصاد و سیاست اطاعت می‌کنند. روزی عمر بن خطاب رضی الله عنه  بسوی اشخاصی که نماز می‌خواندند نگاه کرد و گفت: «هر کدام از شما هر قدر که نماز بخوانید مرا فریب داده نمی‌توانید چون دین داری واقعی آن است که در تطبیق دین الله پایبند بوده و محتاطانه به اوامر الله چنگ زده و از نواهی‌اش دوری کنید.»

شخص متقی تنها  به روزه گرفتن و نماز خواندن اکتفا نمی کند بلکه با همسر، اولاد، والدین و اقوام خویش به مهربانی رفتار نموده و حقوق شان را طبق شریعت اسلامی اداء می نماید. شخص متقی تنها قیام، تلاوت، ذکر و دعا و نماز خواندن زیاد انجام نمی‌دهد بلکه در وقت معامله با جنس مخالف با لباس تقوا، طبق نظام اجتماعی اسلام عمل می‌کند. شخص متقی تنها به صدقه دادن اکتفاء نمی‌کند بلکه در تجارت و اقتصاد خویش از رباء دوری جسته و مطابق نظام اقتصادی اسلام عمل می‌کند. شخص متقی کسی نیست که نماز بخواند و مسجد برود و در عین حال در مقابل کشتار امت مسلمه در سوریه و فلسطین و میانمار و دیگر جاها خاموشی اختیار نماید، بلکه طبق دساتیر اسلامی در مقابل ظلم و ستم صدای خویش را بلند نموده و استادگی می‌کند.

شخص متقی تنها به نماز و روزه و حجاب امر به معروف نمی‌کند، بلکه انسانی است که حکام سرزمین‌های اسلامی را امر به معروف نموده  در مقابل تطبیق نظام‌های کفری و فساد حکام خاموش ننشسته؛ و دعوت اسلامی که عبارت از تطبیق اسلام  است، طبق دستور الله متعال حمل نموده  تا دولت اسلامی را به طریقۀ نبوت تأسیس کند.

در نتیجه، تقوا مانند کلید است که دروازه‌های رحمت و بهشت را بروی مان می‌گشاید و همانند هر کلید دیگر که اگر دندانه‌هایش با قفل برابر نباشد دروازه را باز نمی‌کند، این کلید نیز دروازه‌های بهشت بروی مان نمی‌گشاید تا این‌که تمام اعمال خویش را مطابق احکام اسلامی عیار سازیم  و این تنها زمانی ممکن است که نظام الهی یعنی خلافت اسلامی بخاطر تطبیق ذره ذره قوانین اسلامی تأسیس شود و ما نیز بتوانیم در زیر چتر خلافت در اطاعت کامل از اوامر و نواهی الله زنده‌گی خویش را سپری نماییم.

رسول الله صلی الله علیه وسلم می‌فرمایند:

«كُلُّ أُمَّتِي يَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ، إِلاَّ مَنْ أَبَى»‏‏.‏ قَالُوا: يَا رَسُولَ اللَّهِ وَ مَنْ يَأْبَى؟ قَالَ: ‏«مَنْ أَطَاعَنِي دَخَلَ الْجَنَّةَ، وَمَنْ عَصَانِي فَقَدْ أَبَى»

ترجمه: تمام امتم به بهشت می‌روند مگر کسی‌که سرباز زند. از ایشان پرسیدند: ای رسول الله صلی الله علیه و سلم  چی کسی سر باز می‌زند؟ فرمودند: آن‌که از من اطاعت کند به بهشت می‌رود و آن‌که از دستورات من سرپیچی کند به تحقیق سرباز زده است و از ورود به بهشت محروم خواهد شد.»

داکتر نسرین نواز

رئیس بخش زنان دفتر مطبوعاتی مرکزی حزب التحریر