(ژباړه)

پوښتنه:

السلام علیکم ورحمة الله وبرکاته!

زما پوښتنه د حزبي تکتل کتاب چې په ۹/۵/۱۹۸۵ نېټه چاپ شوی، له ۲۰ مې پاڼې څخه ده، چې پکې ویل شوي: «حزب ټولې هغه نیمګړتياوې او لاملونه چې د مسلمانانو د بېدارۍ په لاره کې د ډلو د ناکامۍ لامل شوي، سم درک کړي دي.»

زما په اند پورته متن تېروتنه لري، یعنې حزب د خطا صفت له ځانه لېرې کړی، په داسې حال کې چې نه تېروتنه د الله سبحانه وتعالی صفت دی او هر مخلوق تېروتنه کوي. همداراز د دغه کتاب د متن په بله برخه کې ویل شوي دي: «بلکې پر حزب واجب دي، چې امت تربیه کړي او ورسره په حرکت کې وي؛ ځکه چې حزب په خپلو افکارو کې یوازينی ثابت او ټینګ حزب دی....»

په دغه ځای د «یوازیني» په کلمه کې تېروتنه احساسوم؛ د یادې موضوع په اړه ستاسو نظر څه دی؟

ځواب:

وعلیکم السلام ورحمة الله وبرکاته!

په پیل کې باید یادونه وکړم، چې د یاد عبارت مفهوم: «حزب ټول هغه اسباب او لاملونه چې د مسلمانانو د بېدارۍ په لاره کې د ډلو د ناکامۍ لامل شوي وو، سم درک کړي.»

تاسو ته ابهام پيدا شوی، ځکه حزب د دغه مطلب په تعریف کې وروسته له دې چې د ډلو د ناکامۍ لاملونه په تکتل کتاب کې ذکر کړي، ویلي دي: «د دغو حرکتونو په اړه څېړونکو څېړنې کړې، د دوی د ناکامۍ لاملونه یې د حزبي جوړښت له مخې په لاندې ډول بیان کړل:

۱. دغه حرکتونه پر هغو عامو، نامحدودو، مبهمو (مثلا: موږ خپلواکي غواړو) او نیمه مبهمو افکارو ولاړ وو. پر دې سربېره په افکارو کې يې وضاحت، پاکي او صفایي نه تر سترګو کېده.

۲. د افکارو د تنفیذ طریقه یې تعریف شوې نه وه، په فوري او نامشخصو وسایلو مخ ته تلل. دا وسایل هم پېچلي او مبهم وو.

۳. د ا حرکتونه په داسې کسانو ولاړ وو، چې پوره پوهه او سمه اراده یې نه لرله. دغو کسانو یوازې هیله، شوق، احساسات او د شته ناوړه حالت بدلون یې غوښت.

۴. د دغو حرکتونو د مسوولینو تر منځ سمه اړیکه نه وه موجوده. دوی یوازې په يوه کتله کې د فعالیت لپاره تر بېلابېلو نومونو، شعارونو او فعالیتونو لاندې سره یو ځای شوي وو.» (سرچینه: تکتل)

ورپسې حزب د خپلو هڅو او اجتهاد په مرسته، دغه اسباب درک کړل. نو په دې خبره کې تېروتنه، چې ویلي یې وو: «حزب ټول هغه اسباب او نیمګړتیاوې درک کړې دي.» چېرته ده؟ دا چې هر مخلوق تېروتنه کوي او الله سبحانه وتعالی له هر ډول عیبه پاک دی؛ زموږ له دې خبرې سره څه اړیکه لري؟

اوس له تاسو پوښتم: که ته ښوونکی یا مدرس وې، خپل زده کوونکي ته مخکې له دې چې د هغه په وړاندې شوي ځواب کې نظر ورکړې، ورته ووایه «ستاسو په ځواب کې هسې او داسې نیمګړتیاوې دي او هغه ورته په څو ټاکلو برخو لکه: ۱،۲،۳، و... نښه کړه او ورته ووایې چې هغه پوره کړي! زده کوونکی خپلې نیمګړتیاوې اصلاح کړي او بېرته تا ته راشي او درته ووایي ښوونکیه ټولې نیمګړتیاوې مې سمې کړې، دغه زما نوی ځواب دی» نو ایا دغه زده کوونکي د الله سبحانه وتعالی صفت ځان ته ورکړ؟!

خو د دغه متن په اړه ستا بل نظر چې ویل شوی دی:«بلکې پر حزب واجب دی چې امت تربیه کړي او ورسره په حرکت کې وي؛ ځکه چې حزب په خپلو افکارو کې یوازینی ثابت او ټینګ حزب دی....»  وړاندې له دې چې د بحث موضوع ته راشم، دلته د کتاب هغه برخه را اخلم چې د بحث له موضوع څخه وړاندې ده او وروسته هغه عبارت چې په اړه يې پوښتنه شوې.

د کتاب په یوه برخه کې داسې راغلي: «حزب فکره او طریقه له هغه څه چې د الله سبحانه وتعالی په وحی او د  رسول صلی الله علیه وسلم په سنتو کې دي په دقیق او فکري توګه درک کړي او هغه څه چې د صحابه وو د اجماع له لارښوونو او قیاس څخه په لاس راځي او دغه (اجماع او قیاس) د حزب د تفکیر مصدر نه دی، بلکې د فکر موضوع یې ده، تر څو چې دغو ته د اسلام د احکامو په اساس بدلون ورکړي. دغه راز حزب د دعوت په لېږدونه کې د رسول الله صلی الله صلی الله علیه وسلم پر تګلاره ټینګ ولاړ دی، لکه څنګه چې رسول الله صلی الله علیه وسلم په مکه کې دعوت پیل کړ تر هغه چې اسلامي دولت یې په مدینه کې جوړ کړ او حزب هغه اړیکه چې د خپلو افرادو تر منځ ټینګه کړې، اسلامي عقیده او هغه څه چې د اسلام له افکارو اخیستل کېږي، ده. نو دا ورته اړينه ده چې امت تربیه کړي او ورسره په حرکت کې وي، بلکې دا پرې واجب دي چې د امت سرپرستي وکړي او د عوت په لېږدولو کې ورسره وي، ځکه دا حزب په افکارو کې یوازینی ثابت او ټینګ حزب دی، تګلاره یې څرګنده او مطلب یې دقیق دی، پرته له تنزل او دریځه او پرته له دې چې موخې ته په رسېدو کې نور څه ورزیات کړي د رسول الله صلی علیه وسلم په سیرت او تګلاره ټینګ ولاړ دي.»

تاسو په دغه قول نقد درلود چې ویلې یې دي: (... حزب په خپلو افکارو کې ثابت او ټینګ دی، خپله تګلاره یې څرګنده ده.....» او د واحد «یوازینی» په کلمه مو نقد درلود او هغه مو د الله سبحانه وتعالی له صفتونو ښودلی و.

آغلې خورې! دا موضوع یو له بله بېله او توپیر لري، حزب نه وایې چې په هر څه کې یوازینی حزب دی، بلکې هغه خپله فکره او طریقه د صحیح اصولو مطابق له شرعي ادلې سمه استنباط کړې؛ چې د دغه استنباط پر بنسټ، په خپل فکر کې ثابت او ټینګ دی.

نو خبره د شخص نه ده، بلکې د داسې حزب ده چې  دا فکره او طریقه یې تبني کړې ده. هر څوک چې دا فکره او طريقه حمل کړي هغه حزبي ګڼل کيږي او حزب پر هغه باور کړی. نو ده پر هغه حزب باور کړی چې فکره او طريقه يې له داسې خبرې استنباط کړې چې يوازينۍ او ثابته ده. نو دی هغه څوک دی چې هغه يې استنباط کړې او تدريس کوي يې، پر هغه يې عمل کړی او دفاع يې ورڅخه کړې ده. په دغه حالت کې څه ستونزه لري چې ووايي هغه په دې فکره کې يوازينی او ثابت دی او دا د الله سبحانه وتعالی (چې هغه داسې بې نیازه دی چې ساری نه لري) له وحدانيت سره څه اړيکه لري؟

الله سبحانه وتعالی ته دعا کوم، چې پوره هدایت دې نصیب کړي او سینه دې د خیر منلو ته پرانیزي، بېشکه چې هغه سمې لارې ته هدایت کوونکی دی.

ستاسو ورور عطاء بن خلیل ابو الرشته

(ژباړه)  

خبر:

د ۲۰۱۷م کال د سپټمبر پر ۱۳مه د بي بي سي د راپور له مخې د میانمار مشره انګ سان سوچي به په راتلونکې اونۍ کې د ملګرو ملتونو په یو کلیدي بحث کې له ګډون څخه ډډه وکړي؛ ځکه چې پر هغې نیوکې په زیاتېدو دي، چې د روهینګیا د لږکیو مسلمانانو د کړکېچ په اړه یې چوپتیا غوره کړې. د اګېسټ له ۲۵ مې راهیسې نږدې ۳۷۰۰۰۰ روهینګیایان د وحشي بریدونو له امله بنګله‌دېش ته تښتېدلي دي. د میانمار حکومت د ملګرو ملتونو هغه ادعاوي رد کړې، چې وايې: د روهینګیايي مسلمانانو پر وړاندې منظمه توکموژنه روانه ده؛ خو د بي بي سي خبریال د توکموژنې د یوې کره بېلګې شاهد و. د بي بي سي راپور پر مېرمن انګ سان سوچې، چې د نوبل جایزې لرونکې ده، نیوکه کړې، چې د ټاکنو له بریا وروسته يې هغه روهینګیایان نه دي ژغورلي، چې له کلونو راهیسې له توکموژنې، دوامداره تبعیض او تېري سره مخ دي. د روهینګیا لږکي مسلمانان د بودايي اکثریت له لوري له ژورې توکمیزي کرکې سره مخ دي. که څه هم بي بي سي له هغې سره په دې اړه، چې نوموړې د ستونزو له امله د روهینګیايي لږکیو مسلمانانو په پلوي ګام نه دی پورته کړی، خواخوږي څرګنده کړه. 

تبصره:

د یادونې وړ ده، چې ملګري ملتونه دنده لري، ترڅو په روانه غميزه کې د ستونزې لپاره حل لاره ومومي، خو په واقعیت کې د ملګرو ملتونو اداره د دې ستونزې په حل کې پاتې راغلې؛ چې پر اساس یې دغه بنسټ منځته راغلی. د دې ادارې د اهمیت په اړه د رسنیو بحثونه نمایشي دي.

لوېدیځې رسنۍ له مېرمن سوچي څخه غوښتنه کوي، چې د نوبل جایزه د هغې ناکامۍ له امله بېرته وسپاري چې د توکموژنې او په روهینګیا کې د کړکېچ په کمولو کې پاتې راغلې. له بل پلوه، مېرمن سوچې تور لګوي چې د ستونزې په تړاو په لویه کچه ناسم معلومات خپرېږي. خو حقیقت دا دی چې شاوخوا ۴۰۰۰۰۰ کډوال  ګاونډي هیواد بنګله‌دېش ته تښتېدلي، تر څو له هغو سلګونو زرو کډوالو سره یوځای شي، چې لا پخوا د عاموژنې له وحشي بریدونو څخه تښتېدلي وو. اوس هم ډېر روهینګیایان پر هغه پوله بند پاتې دي، چې د میانمار پوځ د دوی د بیا راستنېدو د مخنیوی په موخه ماینونه پکې اېښي وو. په داسې حال کې چې یو شمېر نورو د تېښتې په موخه د وړو کښتیو پر مټ له سمندرګي هغې غاړې بنګله‌دېش ته د تېرېدو هڅه کوله، چې په اوبو کې ډوب شول.

د ملګرو ملتونو سر منشي انتونيو ګوتریس وویل: دا یو ستر بشري ناورین دی. کله چې له ده څخه د توکموژنې په اړه پوښتنه وشوه، ده په ځواب کې وویل: د روهینګیا یو پر درېیمه نفوس له هیواد څخه تېښتې ته اړ شول. ایا ته کولای شې داسې لفظ پیدا کړې، چې دغه حالت په ښه ډول بیان کړې؟ ملګري ملتونه په راتلونکې اونۍ کې د مېرمن سوچي په ګډون یا نه ګډون کې ناسته لري. نو د غندنې او د بنګله‌دېش په کمپونو کې د ګڼو کډوالو د بشري ناورین د څرګندېدو تمه ترې کيږي. د غړو هیوادونو له لوري شونې ده د مرستو ژمنې هم وشي. له بل لوري، د امریکا متحده ایالات، اروپايي هیوادونه او چين چوپه خوله دي؛ ځکه چې د میانمار اقتصاد په تدریجي ډول د آزاد بازار پر لور روان دی او ستر پانګوال دولتونه نه غواړي، چې د پانګونې فرصت له لاسه ورکړي او په دې پلمه ټینګار کوي، چې د دوی په خبره په میانمار کې نوې راټوکېدونکې دیموکراسي، چې د ودې په حال کې ده؛ کاواکه نه شي. په یقیني توګه به نیوکې کېږي، خو د میانمار پر وړاندې به له پوره زغم څخه کار اخیستل کيږي، تر څو د روهینګیا د مرستې لپاره اوازونه چوپ کړي او د اسلامي نړۍ مشران به پرته له عملي اقدام څخه، چې اسلام ترې غوښتنه لري، د تېر په څېر تش اخطارونه ورکوي.

لوېدیځ نړیوال نظم او هغه بنسټونه لکه د ملګرو ملتونو سازمان د دې لپاره جوړ شوي دي، چې د ملي دولت له خطرناک مفهومه ملاتړ وکړي؛ چې دا د اسلامي امت لپاره یوه ستره بلا ده. په ټوله نړۍ کې د ملتپالنې پر بنسټ د دولت مفهوم د خلکو د مرګ او ویجاړۍ سبب ګرځېدلی دی. د المان اشتراکي ګوند ملتپالنه د یوه هڅوونکي ځواک په توګه وکاروله، چې په پایله کې یې په اروپا کې دویمه نړیواله جګړه او ټولوژنه رامنځته شوه. د شوروي اتحاد تر پاشل کېدو وروسته نوموړې مفکورې یو ځل بیا په اروپا کې سر پورته کړ، چې په پایله کې په پخوانۍ یوګوسلاویا کې د کورنۍ جګړې او بوسنیا کې د مسلمانانو د عاموژنې لامل وګرځېده. دغه مفکوره د روسیې له لوري د اوکراین د بې ثباته کولو او په رونډا کې د ټوټسي توکم د عاموژنې په موخه وکارېده.

د میانمار د وسله‌والو ځواکو لوی درستیز جنرال مین انګ هلینک وویل: چې د راخين ایالات بودایان د دې سیمې ځایي اوسېدونکي دي، چې د خپلو نیکونو له وخت راهیسې همدلته اوسیږي. نو ځکه دوی د میانمار ځايي اوسېدونکي پېژندل کيږي او هغه د حقیقت په پټولو سره په ډاګه تایید کړه، چې د ده هېواد به د روهینګیا اصطلاح ونه مني او نه به يې په رسمیت وپېژني. د میانمار بودايي واکمن اکثریت، له نظره روهینګیایان له بنګله‌دېش څخه راغلي ناقانونه کډوال دي. پورته نظریات د امریکا د متحده ایالاتونو د اوسنۍ ادارې له نظریاتو سره هېڅ توپير نه لري، چې وايي له مکسیکو سره پر پوله دېوال جوړوي، تر څو مکسیکويي کډوال له دغه هېواد څخه وشړي او د امریکا له متحده ایالاتونو څخه بهر ناقانونه کډوال وڅاري، چې په وینا یې امریکا بیا ستره کړي. د دولت د وګړتوب لپاره ملتپالنه یوه وژونکې او وحشي ذهني مفکوره ده چې د انسان د ډېرې بدبختۍ او ګمراهۍ لامل ګرځي. برتانیې له اروپايي اتحاديې څخه د بېلېدو نوښت ځکه پیل کړی، چې برتانیايي ملت د اروپايي اتحاديې په غړیتوب کې مدغم نه شي او د اروپايي اتحاديې د ملتونو یوه برخه ونه ګرځي.

يوازې په اسلامي ایډیولوژۍ کې دا ظرفیت شته، چې بېلا بېل توکمونه سره یوځای، همږغي او د یووالي پر لور یې بوځي؛ خو نن مسلمانان د لوېدیځ له کرغېړنې مفکورې ملتپالنې څخه ځوریږي. موږ مسؤول یو چې له خپلو ځانونو او نورې نړۍ څخه دغه ستره بدمرغي لرې کړو او په دې تمه و نه اوسو چې ملګري ملتونه به دغه چاره سرته ورسوي؛ ځکه چې دا بنسټ د همدې مفکورې (ملتپالنې) د ودې او پراختیا لپاره جوړ شوی دی؛ چې د انسان د بدمرغۍ لامل کېږي. د ملګرو ملتونو د راتلونکې اونۍ ناسته به د غمیزې له غندلو پرته هېڅ درد دوا نه کړي.

د حزب التحریر مرکزي مطبوعاتي دفتر لپاره

ډاکټر عبدالله روبین